Als het over extreemrechtse partijen en hun economisch beleid gaat, doen er een paar even hardvochtige als hardnekkige mythes de ronde. Zo wordt over fascistisch Italië nog steeds gezegd dat ‘de treinen er in elk geval op tijd reden’ en over nazi-Duitsland dat zij als eerste de Grote Depressie te boven kwam.
De nieuwe generatie radicaal- en extreemrechtse partijen wordt omgeven door een andere mythe: ze zouden economisch links zijn. En inderdaad, wie het verkiezingsprogramma van de PVV erop naslaat, vindt een aantal voorstellen die je ook in linkse verkiezingsprogramma’s kunt teruglezen. Zo staan er onder het kopje ‘bestaanszekerheid’ speerpunten als ‘verlagen sociale huren’, ‘verhogen wettelijk minimumloon’, ‘verhogen van de huurtoeslag’ en ‘afschaffen van het eigen risico in de zorg’.
Politiek commentatoren herhalen dan ook gretig dat de PVV cultureel weliswaar rechts, conservatief en nationalistisch is, maar economisch links. Soms om de partij weg te zetten als ‘nationaalsocialistisch’ of ‘sociaal-nationalistisch’, soms om erop te wijzen dat als historisch linkse partijen niet cultureel rechtser worden, veel van hun potentiële aanhang voor de PVV zal kiezen.
Eigen risico
Afgelopen verkiezingscampagne maakte de door de media als ‘milder’ herdoopte PVV-leider Wilders hier ook een strijdpunt van. In het SBS-debat vertelde Timmermans hoe hij in vier jaar de armoede ging halveren waarna een vrouw uit het publiek tegen hem uitviel en zei:
‘het eigen risico moet afgeschaft worden […] meneer Timmermans ik ben chronisch ziek, het hele jaar door. Ik betaal 385 euro, ieder jaar weer. Ik kan het niet betalen met alleen een uitkering. En velen met mij. U wilt niet weten hoeveel armoede er is in Nederland. Ik kan wel janken. Zo erg…’
Als een empathische, ervaren manager probeerde Timmermans zich te verweren:
‘Daarom wil ik samen met u de armoede in vier jaar halveren. Dat moet stap voor stap gaan, mevrouw, als het morgen kon, zou ik het morgen doen. Laten we er samen aan werken. De vakbond staat aan onze kant…’
Zijn poging mocht echter niet baten, want Wilders nam het al over:
‘Ik wil het niet te persoonlijk maken, maar u staat hier met een wachtgeld van 15.000 euro per maand, dat is wat u van de Europese Commissie krijgt. En die mevrouw die kan 385 euro niet betalen. En u zegt: “Laten we even wachten met dat geld.” Mevrouw kan niet wachten. Mevrouw moet nu dat geld hebben. Dat de leider van de sociaaldemocratie niet zegt, wij gaan dat nu morgen afschaffen, is een schande. U bent het contact met de werkelijkheid totaal verloren.’
Dat Timmermans nog zei dat ‘als het morgen kon, hij het morgen zou doen’, bleef onopgemerkt – deels doordat Timmermans antwoordde dat hij ‘de plannen maakte om het stap voor stap naar nul terug te brengen.’ Weg was de urgentie en daadkracht die werd gevraagd.
Gamechanger
Dit moment in het SBS-debat werd later vaak aangehaald als gamechanger. Het zette Wilders, in de perceptie althans, ineens aan de kant van de sociale minima, terwijl Timmermans – tijdens Rutte II medeverantwoordelijk voor het verhogen van het eigen risico – de middenklasse vertegenwoordigde. Dat de vrouw achteraf een redelijk succesvol ondernemer én fervent PVV-aanhanger bleek, deed er verder niet meer toe. En dat voormalig VARA-boegbeeld Jeroen Pauw zich daar als producent van het debat maar al te bewust van was, maar er tóch voor koos om deze confrontatie in scène te zetten, is hem veel te weinig aangerekend.
Tijdens de behandeling van de zorgbegroting kreeg de PVV de kans om mee te stemmen met het voorstel van SP-leider Jimmy Dijk om het eigen risico zo snel mogelijk af te schaffen. Maar alle urgentie die klonk in Wilders’ ‘die mevrouw kan niet wachten’, leek ineens verdwenen.
Maar goed, inmiddels is de PVV de grootste partij in de Kamer en heeft zij de mogelijkheid om zich als ‘economisch links’ te bewijzen. Tijdens de behandeling van de zorgbegroting kreeg de PVV de kans om steun te geven aan het voorstel van SP-leider Jimmy Dijk om het eigen risico zo snel mogelijk af te schaffen. Maar alle urgentie die klonk in Wilders’ ‘die mevrouw kan niet wachten’, leek ineens verdwenen. De PVV zei het in de formatie te willen regelen en lijkt het voorstel niet te gaan steunen, waardoor mevrouw dus toch langer moet wachten voor zekerheid over haar toekomstige zorgkosten. Dat terwijl linkse partijen van GroenLinks-PvdA tot de PvdD zich wél onomwonden achter het voorstel van Dijk scharen.
Gedoogakkoord
Het is ook lang niet zeker dat de PVV de afschaffing van het eigen risico gaat regelen in de formatie – als de partij überhaupt in de regering komt. Vooralsnog biedt het ‘gedoogakkoord’ van 2010 het beste inzicht in waar de PVV haar prioriteiten legt. Het toenmalige kabinet van VVD en CDA dat door de PVV gesteund werd, kwam met draconische bezuinigingen op allerlei sectoren – waaronder de zorg. Tot wel 90 procent van de mensen met een persoonsgebonden budget, waarmee ze hun eigen zorg konden inkopen, zouden dit ‘PGB’ verliezen.
De PVV ging akkoord met deze bezuinigingen omdat, zo stond in het gedoogakkoord, ‘duidelijk is dat voor de PVV de bereidheid tot het steunen van bezuinigingen is gekoppeld aan de inhoud van de te maken afspraken op het gebied van immigratie, integratie en asiel, veiligheid en ouderenzorg.’ De van de VVD afkomstige Wilders was bereid om bezuinigingen van 18 miljard te steunen, zolang er maar een verbod zou komen op gezichtsbedekkende kleding, als het maar lastiger werd om Nederlander te worden en als gezinshereniging van migranten maar werd bemoeilijkt, zodat kinderen langer van hun ouders gescheiden zouden blijven. Ook werden zogeheten integratieprogramma’s wegbezuinigd, zodat het voor migranten moeilijker zou worden om deel te nemen aan de maatschappij. Dat was voor de PVV destijds prioriteit.
Spreidingswet
Dit scenario dreigt zich nu te herhalen. Kijk bijvoorbeeld naar de opstelling van de PVV tegenover de spreidingswet, die gemeentes verplicht om een bepaalde hoeveelheid vluchtelingen te huisvesten. Het effect van deze wet is dat de door rechts zo gevreesde vluchtelingen minder in de armere gemeentes in de regio worden gehuisvest, en juist meer in rijkere gemeentes in de Randstad. Toch spreekt de PVV er schande van. (Opmerkelijk genoeg net als de BBB, die ook tegen stemde, terwijl deze partij zegt op te komen voor de regio en ook enige angst voor asielzoekers koestert.)
Veel Kamerleden hebben hun ‘maidenspeech’ nog niet eens uitgesproken en de PVV kiest al kant tegen de sociaal zwakkeren, nota bene bij een van de meest in het oog springende dossiers tijdens de verkiezingscampagne. Linkse partijen zijn in het verleden te makkelijk meegegaan in bezuinigingsrondes, ook op de zorg, en ja, dat vraagt om kritiek. En ja, daar wist de PVV slim op in te spelen. Maar nu komt het er voor linkse partijen op aan om dat soort fouten niet meer te maken, en om de mythe dat de PVV ‘economisch links’ zou zijn, te doorprikken. Jimmy Dijk begon hier al mee toen hij tijdens het zorgbegrotingsdebat Wilders parafraseerde en uitriep: ‘we kunnen niet langer wachten’. Toch is dat precies wat de PVV nu doet.
Jouke Huijzer is redacteur van Jacobin Nederland
