Meerdere keren probeerden inmiddels oud-werknemers van espressobar Lupi Coffee met hulp van autonome vakbond Horeca United contact te leggen met de eigenaar. Maar die liet niks van zich horen. Dus besloten ze om tegen de koffieketen te demonstreren: ‘Het gaat niet eens meer om de eigenaar alleen. Lupi Coffee staat symbool voor het leed dat veel horecawerkers ondervinden.’
Een veertigtal mensen staat verspreid over het Spuiplein in het centrum van Den Haag. Het Haagse filiaal van Lupi Coffee is hier 800 meter verderop. Drie aanwezige barista’s zijn door deze koffieketen onderbetaald voor het werk dat ze deden. Zo kregen ze op werkdagen van tien uur bijvoorbeeld geen pauzes en moesten ze zelf betalen voor ‘barista-cursussen’ – die erop neerkwamen dat de baas keek of ze goed koffiezetten. En dat is pas het topje van de ijsberg.
‘De meeste horecawerkers zijn bekend met de verhalen over onbetaald inwerken of zelf moeten betalen voor een inwerkcursus.‘
De rest van het gezelschap is een combinatie van vakbondsleden, gemeenteraadsleden en activisten. In verschillende speeches komt de eigenaar van Lupi Coffee er niet goed vanaf: ‘We mogen hem wel een boef noemen, toch?’ vraagt raadslid van de Haagse Stadspartij Tim de Boer aan de aanwezigen. Iedereen klapt en roept instemmend.
Veel van de aanwezige demonstranten werken zelf ook in de horeca. ‘Ik ben hier uit solidariteit’, vertelt barista en activist Jasper Schut. De meeste horecawerkers zijn bekend met de verhalen over onbetaald inwerken of zelf moeten betalen voor een inwerkcursus, vertelt medeorganisator en jurist Quintus Masius.
Een terugkerende praktijk
Praktijken zoals bij Lupi Coffee zijn door de jaren heen heel erg genormaliseerd, legt Masius uit terwijl hij met een grote gele vlag van Horeca United zwaait. ‘Wat we vaak zien bij jonge horecawerknemers is dat ze aan het begin een weekje gratis meelopen. Dat mag niet. Verder doen horecawerknemers ook al snel werk dat tot een hogere salarisschaal behoort, dan verwachten werkgevers dat ze openen, sluiten en nieuwe collega’s inwerken. Terwijl de horeca-cao heel duidelijke kaders heeft over wat voor werk bij welke functie hoort. Openen, sluiten en inwerken behoren tot een hogere schaal, daar moet je meer voor betaald krijgen. En sinds 2022 is het verboden om geld te vragen voor een inwerkcursus.’
Niet lang geleden kwam medeorganisator Adriaan de Jong in een arbeidsconflict terecht. Nadat hij dit met hulp van Horeca United wist uit te praten met zijn baas, is hij zelf actief geworden bij de bond. Bij het restaurant waar hij werkte, kwam hij binnen als stagiair. En voor die functie is hij vijf jaar lang betaald, terwijl hij ondertussen taken op zich nam waarvoor hij meer had moeten krijgen. ‘Horeca United heeft toen een gesprek tussen mij en mijn werkgever georganiseerd. We hebben alles goed kunnen uitpraten. Ik werk er nog steeds en heb zelfs een vast contract.’ ‘Zo’n gesprek was bij Lupi Coffee helaas niet mogelijk,’ legt Masius uit. ‘De eigenaar dreigt nu via zijn advocaat om ons voor smaad aan te klagen. Verder laat hij zich niet zien.’
Met activisme kom je het verst
En dat terwijl Masius juridische stappen juist wil voorkomen. ‘Als een werkgever zijn werknemers vertelt dat het via de rechter moet, slaat hij het gesprek dood. Zeker in dit geval, waarin de rechtsgang als een verkapt dreigement wordt gebruikt.’ Volgens Masius draagt een werkgever wettelijk zorgplicht voor zijn werknemers (in juridisch jargon heet dit: ‘goed werkgeverschap’). Die probeert de eigenaar van Lupi Coffee op deze manier te ontlopen, stelt hij. ‘Niet iedereen kan gesubsidieerde rechtsbijstand betalen. Je komt al snel op een eigen bijdrage van 800 tot 900 euro uit, die je ook nog eens van mensen in een kwetsbare situatie vraagt. Bij Horeca United betalen leden dan ook geen contributie, maar een solidariteitsinzet. We willen vooral commitment zien. Dat uit zich in taken op je nemen.’
‘De hele maatschappij wordt gejuridiseerd, alles wordt heel individueel gemaakt. Terwijl gezamenlijke strijd en onderlinge belangen veel machtiger zijn.’
Ironisch genoeg ziet Masius niet altijd het nut van juridische procedures. ‘De hele maatschappij wordt gejuridiseerd, alles wordt heel individueel gemaakt. Terwijl gezamenlijke strijd en onderlinge belangen veel machtiger zijn. Werkers komen nu weer bij elkaar om een strijd te voeren, zoals ze dat in het verleden ook deden. Actievoeren is de beste manier om verandering teweeg te brengen. Zeker met een overheid die arbeidsrechten uitholt. De sociale advocatuur is nu én heel duur, én de advocaten die mensen moeten verdedigen, verdrinken in de hoeveelheid werk.’
Escalatieladder
Wanneer gedwarsboomde werknemers naar Horeca United toe komen met een klacht, maakt de vakbond gebruik van een escalatieladder, vertelt De Jong. ‘De escalatieladder is altijd een variatie op: eerst een brief sturen, daarna flyeren en uiteindelijk demonstreren. Maar elke zaak is anders. Als de werkgever bereid is om te praten, zetten we het plan natuurlijk niet door. We doen sowieso altijd onderzoek naar de werkgever: wat heeft hij gedaan, hoe staat hij bekend? We zoeken echt alles op, want we willen de werknemers die bij ons aankloppen niet teleurstellen. Daarna plannen we onze campagne. Die staat dan, aangepast naar de situatie, vanaf het begin vast. En het hangt van de werkers af hoe politiek ze de campagne willen voeren. Soms is dat heel politiek, soms helemaal niet.’
Zowel Masius als De Jong is blij met de demonstratie van zondag. De leuzen zijn fel, maar er heerst een vrolijke sfeer. De Jong: ‘We doen ons best om het niet te grimmig te maken. In het dagelijks leven kleed ik me veel meer punk, maar dit is niet het moment daarvoor. We willen de boodschap zo goed mogelijk overbrengen. En voorbijgangers luisteren beter als het wat vrolijker is. Zo ben ik geen groot fan van de politie, maar vandaag zijn het m’n beste vrienden. Ik ben niks anders dan aardig tegen ze.’
De mars
Als medeorganisator had De Jong onder meer de taak om de route te regelen. De Haagse Stadspartij en de lokale SP-fractie kwamen met het idee om van het Spuiplein te lopen naar de winkel van Lupi Coffee op het Noordeinde. De rest stemde daarmee in. Voor die route moest De Jong goedkeuring krijgen van de politie. Daarvoor heeft hij veel met de politie moeten mailen. ‘Ze wijzen in eerste instantie alles af. Daarna vraag je waarom iets niet zou mogen, dan zie je dat het toch wel mag. Vanaf daar is het echt handjeklap. Mag ik niet zo lopen? Dan wel zo? Mag ik niet daar eindigen? Ook niet als ik zo loop?’
‘Het feit dat Lupi Coffee vandaag is gesloten toont voor mij aan dat we een verschil weten te maken.’
Een van de ex-werkers van Lupi Coffee kwam met het idee om een prijs aan de eigenaar uit te reiken voor ‘slechtste baas’. Maar de winkels van Lupi Coffee waren op de dag van de demonstratie ‘toevallig’ gesloten, waardoor er niemand was om de prijs in ontvangst te nemen. Voor ex-barista van Lupi Coffee Niklas Lemmerschmidt was dit tekenend. ‘Het is nog niet zichtbaar wat we hebben bereikt. Maar het feit dat Lupi Coffee vandaag is gesloten toont voor mij aan dat we een verschil weten te maken.’ Volgens andere oud-werknemer Defne Eraksoy gaat het verzet inmiddels om meer dan alleen Lupi Coffee. ‘Het staat nu symbool voor het leed dat veel horecawerkers ondervinden.’
Thijme van der Burg is freelance journalist.
