Het kleine kamp met tientallen opgooitenten op het grasveld aan de Nieuwe Achtergracht groeit in de loop van de avond tot een groot en gemoedelijk protest van ruim 600 personen. Te midden van de glimmende torens op de Roeterseilandcampus van de Universiteit van Amsterdam (UvA) proberen studenten en medewerkers te doen wat ze kunnen om oorlog en onderdrukking in Palestina te stoppen. Het is niet het eerste protest sinds de oorlog in Gaza op 7 oktober uitbrak: eerdere demonstraties en picket lines waren al een roep om rechtvaardigheid, maar steeds waren die aan dovemansoren van de besturen gericht.
‘Een gezellige boel’, zo omschrijft student Titus van der Valk de protesten. Achter de manshoge barricades worden ijsjes uitgedeeld, studenten en docenten praten bij over colleges en de oorlog in het Midden-Oosten. ‘Free Palestine’ en Arabische slogans vullen de warme lenteavond. Van der Valk is vicevoorzitter van de Centrale Studentenraad van de UvA en ziet het protestkamp als een rechtvaardige zaak – én als logisch gevolg van falend beleid van het College van Bestuur. ‘De studentenraad heeft meermaals gezegd dat de relaties tussen Israëlische instituten die apartheid mogelijk maken verbroken moeten worden.’
Ook Pepijn Brandon, hoogleraar Mondiale Economische en Sociale Geschiedenis aan de VU is aanwezig om zijn stem te laten horen én zijn studenten te ondersteunen in hun recht op protest. In verschillende kritische artikelen in NRC roept hij al maanden op tot meer actie door de Nederlandse overheid om ‘bezetting, apartheid en mogelijke genocide’ te stoppen. Brandon is niet de enige docent: in het tentenkamp staan ruim zestig medewerkers, herkenbaar aan hun rode hesje met ‘staff’ om te laten zien dat zij ook fysiek aan de zijde van hun studenten staan.
Vrijplaatsen van kritisch denken
‘Studenten zijn het geweten van de universiteit,’ vertelt Brandon gepassioneerd. ‘Denk aan de protesten tegen de Vietnamoorlog in de jaren zestig en zeventig en tegen apartheid in Zuid-Afrika. Deze studenten doen wat wij ze leren te doen: met een kritisch oog naar de wereld kijken en opstaan tegen grootschalig onrecht.’ Brandon snapt ook niet dat de universiteiten bijvoorbeeld niet willen voldoen aan de eis van de demonstranten om de relaties met Israëlische instellingen openbaar te maken. Hij ziet dit als een ‘minimale’ eis, die tevens in lijn is met het wettelijke recht op openbaarheid.
‘De studentenraad heeft meermaals gezegd dat de relaties tussen Israëlische instituten die apartheid mogelijk maken verbroken moeten worden.’
Boven het gemoedelijke protestkamp hangt continu de dreiging van gewelddadig ingrijpen door de politie. De laatste jaren schakelde het College van Bestuur van de UvA bij vreedzaam protest geregeld de sterke arm in, die de demonstraties vervolgens met lange lat beëindigde. Voor Brandon zou dit een affront zijn. ‘Universiteiten zijn vrijplaatsen van kritisch denken en ingrijpen door de politie moet enkel kunnen bij zeer ernstige zaken. Het uiteenslaan van vreedzaam protest schept een gevaarlijk precedent.’ Hij maakt daarbij ook nadrukkelijk de vergelijking met de situatie in de Verenigde Staten: daar wordt op honderden campussen door het hele land gedemonstreerd en ondanks dat die protesten door de politie werden neergeslagen volharden de studenten in hun verzet tegen de Israëlische oorlog.
Rond 18:00 uur laat een woordvoerder van het College van Bestuur weten dat er geen aangifte is gedaan. ‘Wij zijn in gesprek met de demonstranten en hopen dat zij vanavond vertrekken.’ De woordvoerder zei daarbij dat het College van Bestuur niet tolereert dat er wordt overnacht op universiteitsterrein. In de loop van de avond starten medewerkers van de UvA een petitie tegen de inzet van politie tegen de pro-Palestinademonstranten, deze was omstreeks 4:30 vanmorgen door ruim 300 academici ondertekend.
Academische vrijheid
Het protest tegen de Israëlische oorlog in Gaza komt op een moment dat ook de academische vrijheid van de UvA wordt bedreigd. Zondag werd bekend dat de Brits-Palestijnse arts Ghassan Abu Sitta een inreisverbod heeft gekregen voor de Schengenzone. Hij werd op het Franse vliegveld Charles de Gaulle tegengehouden, omdat Duitsland hem geen toegang wilde verlenen. Abu Sitta komt op 16 mei een lezing houden aan de Universiteit van Amsterdam over zijn ervaring met conflictgezondheidszorg: sinds 7 oktober werkte hij weken in meerdere ziekenhuizen in de Gazastrook. Op dit moment is het onduidelijk of de lezing van Abu Sitta doorgang kan vinden. Op vragen over de kwestie rondom Abu Sitta – over de mogelijke inperking van de academische vrijheid aan de UvA en het smoren van Palestijnse stemmen – kan de woordvoerder geen antwoord geven.
Tim (28) over het geweld in Gaza: ‘Mensen komen weg met alles. Ik wil een wereld waarin mensen verantwoordelijk worden gehouden voor dit soort daden.’
Rond 20:30 viel een groepje van minder dan tien gemaskerde relschoppers het vreedzame pro-Palestinaprotest aan. De mannen gooiden fakkels naar demonstranten, waarna die met de aanvallers op de vuist gingen. Na enkele schermutselingen, waarbij over en weer stevige klappen werden uitgedeeld, werden de aanvallers verjaagd en keerde de rust terug op het grasveld aan de gracht.
Bij het protest zijn ook internationale studenten aanwezig, zoals Tim uit Uganda. De 28-jarige student international property law is aanwezig, omdat hij ‘de derde wereldoorlog’ wil voorkomen. Hij volgt de ontwikkelingen in het Midden-Oosten en ziet hoe de situatie, met geweld en aanvallen door de hele regio, verder escaleert. ‘Mensen komen weg met alles’, omschrijft hij het geweld in Gaza. ‘Ik wil een wereld waarin mensen verantwoordelijk worden gehouden voor dit soort daden.’
Lily George, de voorzitter van ASVA studentenvakbond, staat te midden van de andere demonstranten en praat met medestudenten. De studentenvakbond heeft duidelijk haar steun uitgesproken voor de pro-Palestinademonstraties. George wijst erop dat er vaker vreedzame demonstraties zijn geweest en dat het College van Bestuur steeds niet luistert. ‘Wij roepen andere studentenorganisaties op om deze protesten te ondersteunen.’ Ook voor de ASVA zou ingrijpen door de politie een teleurstelling zijn. ‘Dat zou belachelijk zijn. Het college van bestuur kan er ook voor kiezen om te luisteren naar studenten.’ Het vertrouwen in het universiteitsbestuur is bij George vanwege eerdere ervaringen laag: ‘Politiegeweld is teleurstellend, maar het zou wel in de lijn der verwachtingen liggen.’
Excessief machtsvertoon
Om 2:30 uur wordt de vrees van de demonstranten werkelijkheid. Hoewel het College van Bestuur van de UvA geen aangifte heeft gedaan tegen de bezetters, besluiten burgemeester Halsema, het Openbaar Ministerie en de politie toch om de demonstratie met politiegeweld te beëindigen. Met excessief machtsvertoon ontruimt de politie het tentenkamp: zo worden er meer dan 100 agenten, tientallen politiebusjes, een helikopter, boten, drones, shovels en politiehonden ingezet. Bij het verdrijven en arresteren van demonstranten slaan agenten met de wapenstok en spuiten met pepperspray. De shovel werd gebruikt om een houten barricade waarop mensen stonden uit de weg te ruimen. De ontruiming duurde tot 04:10 uur, waarna de demonstranten die in het kamp waren achtergebleven werden gearresteerd en meegenomen in GVB-bussen. Er zijn 125 mensen gearresteerd.
Teun Dominicus is redacteur van Jacobin Nederland
