De Kom was tijdens zijn leven actief binnen verschillende linkse organisaties, waaronder de Studentenvereniging voor Indonesische studenten in Nederland (Perhimpoenan Indonesia), de Liga tegen het imperialisme en het arbeiders-schrijverscollectief Links Richten. In 1940 sloot hij zich in Nederland aan bij het communistisch verzet. Naast Wij slaven van Suriname, zijn radicale herschrijving van de Surinaamse geschiedenis, schreef De Kom talloze artikelen en gedichten. In de jaren dertig hield De Kom een adviesbureau voor arbeiders vanuit zijn woning in Paramaribo, waar hij mensen als de balatableeder (een arbeider die rubber tapte uit de balataboom) uit onderstaand gedicht adviseerde over hun rechten. De populariteit van deze praktijk leidde tot zijn arrestatie; na een opsluiting van 9 maanden in Fort Zeelandia werd hij gedwongen Suriname te verlaten voor Nederland. Bij zijn aankomst gaf hij een toespraak voor de aanwezige Nederlandse communisten:
[I]k wil met jullie strijden tegen het imperialisme, dat de vijand is van blanke en bruine arbeiders. Ik roep jullie sympathie en daadwerkelijke solidariteit in voor het ongelukkige Surinaamse proletariaat. Strijdt samen met jullie broeders aan de overkant van de Oceaan voor een betere wereld, waarin recht, vrijheid en arbeid zal zijn voor iedereen.
De Balatableeder
De mooie dagen zijn voorbij
Koelie, bleeder, slaaf vierde zijn goedkope feesten
Werkloos slenterend aan de gouden kusten
Ronselaars ronselt zijn beesten
Zoveel als de burgers maar lusten.
Ten overstaan van een blanke ambtenaar
Contract gesloten, duim afgedrukt
Voorschotje aan slaaf, goed geld aan ronselaar
Contractant ziet zijn plan mislukt
Voor vrouw en kind zorgen kan hij niet
Diep in ’t binnenland te midden van woud
Ondoordringbaar schoon vol van romantiek
Moeras, ellende, giftige slangen tussen ’t hout
Slaaf worstelt, vecht soms wordt hij ziek
Hoge rekening, waarvan hij niets verstaat.
Na negen maanden betaalt de Compagnie uit
Vanaf 3e-4e-5e-6e kwaliteit
Neemt je hongerloon, houdt je muil
Spreek niet over de kwantiteit
Slechts de onderneming krijgt gelijk.
In het oerbos tussen schone varens
Een werker sterft, een proleet minder
Wat deert dat als het niet is een grote
Een zwarte, een kleurling, geen hinder
De bleeder weet, hij heeft de klewang in handen.
Vandaag vrij, altijd vrij, een keuze uit de gedichten van Anton de Kom,
verschijnt in juni bij uitgeverij Atlas Contact.
