Buitenproportioneel politiegeweld op de A12: ‘De willekeur raakt mij het meest.’

Hoi Cor, we bellen omdat er in de media een foto circuleert waarop je nogal hardhandig wordt gearresteerd en ik zie op sociale media veel berichten voorbijkomen over heftig politiegeweld op de A12. Ik ben benieuwd naar jouw verhaal hierover. 

De stad Den Haag faciliteert de demonstratie niet, terwijl ze dat volgens het demonstratierecht wel zou moeten doen. Vervolgens handhaaft de politie wel, maar dat doen ze volkomen buitenproportioneel. En daar is in de media helaas veel te weinig aandacht voor. Een foto van mijn arrestatie werd in Trouw, het AD en Nu.nl geplaatst. Maar niemand stelt de vraag: wat doet de politie hier nu precies, wat heeft die gast gedaan om dat te hebben verdiend?!

Wat had je allemaal gedaan dan? 

Nou, niets! Ik was echt net een seconde met mijn groepje van vier op de A12 gaan zitten en toen werden we uit het niets over het asfalt weggesleept. Vervolgens werd ik eruit gepikt en door vier of zes agenten – hoeveel het er precies waren weet ik niet, het ging heel snel – tegen de grond gegooid. Het scherm van mijn telefoon brak. Mijn tas met al mijn spullen, waaronder mijn ID, lieten ze op de A12 liggen en mocht ik niet meenemen. Er werd niet gevorderd dat we moesten vertrekken en ze vroegen niet om mijn ID. Ze zeiden niet: ‘we gaan je nu arresteren’.

Ik heb echt maar anderhalve seconde op het asfalt van die A12 gezeten. Ik kreeg geen neusklem, maar ze probeerden bij mij wel zo’n bokkenpoot te doen, al lukte dat niet. Ik werd hard op mijn armen gestompt. De politie mag iets met je armen doen, maar dit was buiten proportie. Ik zei nog: ‘Jullie doen me pijn. Dit hoeft niet.’

De groep agenten heeft me op mijn buik gedraaid en mijn handen op mijn rug geboeid. Dit moment legde de fotograaf vast. Daarna leidden ze me naar het Malieveld, waar ik zo’n 20 minuten heb gezeten. Vervolgens ben ik met een arrestantenbus naar het hoofdbureau gebracht. Ik wist toen nog niet dat ik nog acht uur in het kleine celletje van de arrestantenbus voor me had.

Waarom ik zo hardhandig werd opgepakt en als enige eruit werd gepikt, weet ik nog steeds niet. Ik had niet eens de tijd om iets te doen tijdens de actie. Ik had communicatieoortjes in. Dus misschien sloeg de politie daarop aan, maar er liepen meer mensen langs de weg met oortjes. 

Het was wel vanaf het eerste moment heel beangstigend. Omdat ze dus uit het niets op me afstormden. Ik ben 1,92 meter. Ik ben niet heel klein, maar als zoveel mannen op je af duiken, maak ook ik geen schijn van kans.

Ik vroeg de agent: ‘Waarom heb je mij geboeid? Je mag mij alleen boeien als ik vluchtgevaarlijk ben of als ik een gevaar voor jou ben.’ Een andere activist werd bij mij in het busje gezet, maar hij had geen handboeien om. Dat probeerde ik ook bespreekbaar te maken bij de agent, maar die zei enkel: ‘Je moet je beter voorbereiden, want er klopt niks van die zogenaamde juridische kennis van jou.’

Nou, volgens mij mag die agent zelf het wetboek wat beter bestuderen. Die handboeien liet hij dus zitten? 

Ja, en die zaten zo strak dat ik vier uur later ontzettende striemen op mijn polsen had. Mijn advocaat heeft daar later op de dag foto’s van gemaakt.

Ze reden het busje naar het hoofdkantoor van de Haagse politie. Om 13.00 werden we voorgeleid voor de officier van justitie. Uiteindelijk werd ik voor drie artikelen voorgeleid. Uit mijn hoofd gezegd Artikel 5, 162 en 146. Voorbereidingshandelingen, iets met de Wegenverkeerswet en het blokkeren van een landweg. 

De officier van justitie had het aanvankelijk alleen over Artikel 5. Ik wist dat het dan om een c-zaak ging, en dat ik daarvoor maar zes uur vast mocht zitten. Maar vervolgens wilden ze foto’s van mijn vingerafdrukken maken en dat mag niet als er enkel sprake is van een c-zaak. Dat zei ik ook tegen de officier van justitie en die zei toen ‘O ja..’ Toen ging hij even weg en haalde hij er een b-zaak bij en ja die vallen onder het strafrecht…

Op dat moment zei ik dat ik mijn advocaat wilde spreken. Ik werd weer terug naar het busje gebracht en er om 16.00 weer uitgehaald voor een verhoor van de politie. Hier was mijn advocaat Willem Jebbink ook bij aanwezig. Hij adviseerde mij om een verklaring af te leggen. Voor artikel 162, die valt onder het strafrecht, kun je namelijk lang worden vastgehouden. 

Na dat verhoor zat ik weer met die jongen in dat busje. Ergens tussen 21.00 en 21.30 werden we uit dat busje gehaald.

Hoe wist je eigenlijk dat het zo laat was als je je geen klokje meer had?

Als je uit het busje wordt gehaald vraag je natuurlijk, hoe laat is het? Ik wist dat ze ons tot 22.00 vast mochten houden en ik hoopte en ging ervan uit dat we die avond laat vrij zouden komen. Ik had mijn verklaring afgelegd en ik had die dag echt niets anders gedaan dan twee seconden op die A12 zitten. Maar toen we eindelijk na acht uur uit dat busje werden gehaald, werden we naar het cellencomplex gebracht. Hier moesten we van de officier van justitie drie dagen blijven.

Vervolgens werden we gefouilleerd en in de cel gestopt. Ik kon mijn advocaat nog een keer met de politietelefoon bellen, maar die zei ook: ‘ik kan hier niks tegen doen.’ Vanwege artikel 162 kon ik in het ergste geval nog twee weken in het huis van bewaring zitten. 

Ondertussen had ik trouwens enorme honger. De politie had me die hele dag alleen een Snelle Jelle gegeven, zo’n plakje ontbijtkoek, maar verder niets. Komt er ook nog eens bij dat ik zelden eet voor een actie, want dan ben ik gewoon te nerveus. Maar inmiddels schreeuwde mijn lichaam om eten. Om 22.00 kreeg ik eindelijk zo’n magnetronmaaltijd op mijn cel. 

Hoe was het verder op de cel? 

Je hebt niks en zit daar dan in je eentje. De tijd kruipt voorbij. Er is een rvs-toiletpot en bekertjes om water te drinken uit dat fonteintje dat boven die pot zit en er ligt zo’n plastic matrasje met een dekentje. Na een hoop gezeur kreeg ik wel het boekje dat ik bij me had en af moest geven toen ik gefouilleerd werd.

Je zit daar ook tussen best wel vreemde en gewelddadige mensen. Er was een man die de hele nacht zong en het hele cellenblok wakker hield. Tijdens het luchten liepen we met iemand die flinke ontwenningsverschijnselen had en op verschillende plekken in de luchtplek aan het overgeven was. Er was een man die vast zat vanwege een knokpartij in de kroeg en daarover tegen ons opschepte. Maar er liepen ook twee verdachten van ernstige steekpartijen. Eentje van hen leek me wel een sympathieke kerel, ik dacht nog: ‘daar moet ik vriendschap mee sluiten’. Hij bleek een maand voortvluchtig te zijn geweest, nadat hij iemand in zijn rug, zij en oor gestoken had.

Het was allemaal nogal surrealistisch. Ik dacht nog: ze moeten mij niet gaan vragen waarvoor ik zit, wat moet ik dan antwoorden? ‘Ik heb een seconde op een snelweg gezeten!’ [lacht]

Uiteindelijk zaten we er niet drie dagen. De volgende dag, ergens tussen 16.00 en 17.00 waren we aan het luchten en mochten we opeens naar huis. 

Werd je toen goed opgevangen?

Ja, dat was hartverwarmend. [Zijn stem stokt even]. Bij XR hebben we altijd arrestantensupport en mensen hadden bij de ingang van de gevangenis in ploegendienst op mij en die andere jongen gewacht. Toen wij naar buiten kwamen stonden ze daar met koekjes en thee. 

We bieden binnen XR ook counseling aan – door therapeuten die vrijwillig voor ons werken – omdat je soms gewoon best heftige dingen meemaakt tijdens een actie. Een aantal mensen uit mijn groepje hebben dat nu aangevraagd, omdat het voor hen ook traumatisch was dat ik zomaar en met zoveel agressie werd weggesleurd. 

Je hoort nu op rechts vaak dat XR de politie overbelast en op diezelfde 10 september publiceerde NRC bijvoorbeeld een reportage over de grootschalige politie-inzet. Uit het hele land komen agenten naar de A12 en het waterkanon is zelfs van de Duitse politie geleend. 

Het lijkt de tactiek van de politie om als ze veel mensen tegelijkertijd moeten arresteren, ze dan niet in een cel te zetten, maar de groep gewoon verplaatsen. Op de dag dat ik en die andere jongen in dat busje werden vastgehouden, brachten ze de meeste activisten van de A12 naar het stadion van ADO Den Haag. 

De politievakbond is ook nogal ambivalent wat de A12 betreft. Aan de ene kant roepen ze de politiek op om te onderhandelen, omdat ze het niet kunnen bolwerken. Aan de andere kant zeggen ze ook dat je knettergek bent als je met je kind naar de demonstratie gaat. Ze schakelen zelfs Veilig Thuis in. Vervolgens vuren ze zelf waterkanonnen op kinderen af. Over knettergek gesproken…

Wat mij vooral opvalt is de enorme willekeur waarmee de politie optreedt en het gemak waarmee ze hun macht misbruiken: ‘Ik mag je gewoon boeien, want ik heb je gearresteerd.’

Kijk, ik heb wel eerder in de cel gezeten vanwege een actie van burgerlijke ongehoorzaamheid. Bij de XR-actie tegen Tata Steel had ik mij bijvoorbeeld met een lock-on aan het spoor vastgemaakt. Ik weet natuurlijk dat je daarvoor wordt opgepakt en ik aanvaard die consequentie. Alleen hier was sprake van een ongelooflijke willekeur die ik moeilijk kan verkroppen en die ik ook echt heel eng vind. 

Bij de politieoptredens denk ik de laatste tijd steeds vaker: waarom?! Die waterkanonnen bijvoorbeeld, die werden ingezet tegen vreedzame, zittende demonstranten. Die had de politie ook gewoon kunnen vorderen en wegdragen. Zo’n waterkanon is onnodig agressief. 

Hoe gaat het nu met je na deze ervaring?

Ik kreeg pas echt paniek toen ik opeens drie dagen moest gaan zitten, terwijl er letterlijk niets gebeurd was! Volgens de politie moest er nog meer ‘onderzoek’ worden gedaan. Hoezo? Je kon toch zien dat ik eventjes op de snelweg zat? Wat viel er nog te onderzoeken?

De willekeur die ik heb ervaren blijf ik erg lastig vinden. Het doet meer met me dan ik zou willen toegeven. Ik zat op een snelweg met 1.000 anderen en werd er voor mij onduidelijke reden uitgepikt. Mijn vertrouwen in de rechtstaat heeft een klap gekregen. Dit kan dus gewoon: ze kunnen me om niks twee weken vastzetten.

Ik dacht ook toen ik zo buitensporig lang in dat busje zat: volgens mij zijn ze mij gewoon vergeten. Je hebt geen telefoon en geen toegang tot de buitenwereld. Ik wist niet of de anderen van mijn groepje ook waren gearresteerd. 

Ik ben theatermaker. Als ik twee weken vastzit heb ik wel echt een probleem. Samen met iemand anders heb ik een voorstelling over de klimaatcrisis, waarmee we veel op scholen optreden en deze week bijvoorbeeld ook op een duurzaamheidsmarkt in Gouda. Als ik niet kom opdagen kan ik fluiten naar mijn opdrachten. Zo’n school gaat me echt niet een tweede keer bellen. En daar dupeer ik de man met wie ik een theaterduo vorm natuurlijk ook heel erg mee. 

Wil je nog wel doorgaan met actievoeren?

Het doel van onze actie – het stopzetten van fossiele subsidies – is voor mij te belangrijk om ermee op te houden. Ik laat me niet door intimidatie wegjagen. 

Mensen denken soms dat wij als XR het doel hebben om de boel te verstieren. ‘Jongens, ga nou maar, jullie hebben je punt gemaakt!’ Nee, ons doel is dat die fossiele subsidies stoppen en we vertrekken pas als ze echt gestopt worden. Het is zo wrang: er zijn nu veel mensen die hun stroomrekening niet kunnen betalen, terwijl de fossiele sector ontzettend veel geld wordt toegestopt om winst te maken met het vernietigen van de aarde. Het is niet eens meer de meest efficiënte manier van energie opwekken. Duurzame energiebronnen zijn veel goedkoper. Fossiel kan alleen rendabel zijn, doordat het zoveel subsidie krijgt en de banken er bakken met geld in stoppen. 

Zie jij jezelf als een martelaar?

Nee, zeker niet! En daar zijn we binnen XR ook echt streng op. In actietrainingen wordt het heel expliciet gezegd: we doen dit niet om een messias te zijn. Het is natuurlijk wel zo dat je zelf ook je grenzen opzoekt en je je niet wilt laten kennen als de politie bijvoorbeeld een waterkanon inzet, maar bij een vorige demonstratie op de A12 zagen een paar mensen van mijn groepje helemaal blauw van de kou. Toen zijn wij ook met hen uit de blokkade gestapt.

Ik heb ook die column van Maryam Hassouni gelezen en ik heb eerlijk gezegd wel moeite met haar kritiek. Natuurlijk is het voor witte mannen als ik, die ook nog eens een vrij beroep hebben makkelijker om aan een actie deel te nemen. En ja, het is zo dat er veel witte mensen bij XR zitten, maar zij zetten dat witte privilege juist in om te strijden voor klimaatrechtvaardigheid voor iedereen. We wijzen voortdurend op het feit dat de mensen in het mondiale zuiden nu al de zure vruchten plukken van ons klimaatwanbeleid. Als je dat privilege toch hebt, zet het dan maar in! 

Maar het is het dan wel naar om te horen: ‘oh, het is voor hen allemaal zo gezellig en ze worden toch niet gearresteerd.’ Nou, het is geen pretje om drie dagen in een cel te zitten of opgepakt te worden. 

Je hoort nu ook vaak dat die demonstraties hoge maatschappelijke kosten met zich meebrengen. Ze zouden elke dag een miljoen kosten, maar iemand op Twitter rekende al uit dat als XR 102 jaar lang elke dag de A12 zou bezetten, ze dan pas even veel zouden kosten als die 37,5 miljard euro die de overheid op jaarbasis minimaal aan fossiele subsidies uitgeeft [tussen de 39,7 en 46,4 miljard euro om precies te zijn, red.]. Mensen realiseren zich niet hoe ontzettend veel geld dat is. Hopelijk hoeven wij niet zo lang door te gaan om deze waanzin te stoppen.

Cor Burger is theatermaker en actief bij Extinction Rebellion.

Tina Hoenderdos is redacteur van Jacobin Nederland.