Wat is er aan de hand?
Treinen die niet rijden in de ochtendspits, bussen die het af laten weten en geen schoonmakers op Schiphol: de tweede week van september werd gekenmerkt door een ware stakingsgolf. Er werd niet alleen gestaakt in het openbaar vervoer en het schoonmaakbedrijf; ook havenarbeiders, metaalbewerkers, politieagenten, bouwvakkers, zorgmedewerkers en arbeiders in de chemische industrie legden afgelopen week tijdelijk hun werk neer. En de acties zijn nog niet afgelopen. Hun eis: een goede, permanente vervroegd pensioenregeling voor mensen met zware beroepen.
Zo’n regeling was er toch al?
Inderdaad. In 2019 kwamen vakbonden, werkgevers en de overheid de huidige regeling overeen. Onder de naam RVU, Regeling vervroegd uittreden, komen mensen met fysiek of psychisch intensieve beroepen in aanmerking om drie jaar eerder met pensioen te gaan. Zij krijgen dan via de cao van hun werkgever een bedrag ter hoogte van de AOW-uitkering (zo’n 1500 euro per maand). Er zijn alleen een paar problemen. De RVU loopt af na 2025, en daarna is er niets geregeld. Daarnaast is een AOW’tje in de meeste gevallen niet genoeg om van te leven, tenzij je het kunt aanvullen. Werkers met lage inkomens, zoals schoonmakers, kunnen in de praktijk dus geen gebruik maken van deze regeling. Vandaar dat de stakers niet alleen eisen dat er een permanente regeling komt, maar ook dat die bruikbaar is voor alle mensen met zware beroepen, ook als ze weinig verdienen. De FNV wil daarom dat het bedrag wordt verhoogd.
Kijk, bouwvakkers en verplegers, daar kan ik inkomen. Maar waarom is conducteur een zwaar beroep?
Conductrice Kim Addens legt het uit: ‘We staan de hele dag op een instabiele ondergrond. Je bent constant je evenwicht aan het behouden en je schrap aan het zetten als je door wissels gaat, en als je een controlerondje doet. De deuren gaan open en dicht met een sleutel, die moeten in de deuropening op schouderhoogte omdraaien. Als je de hele dag in stoptreinen werkt doe je dat soms meer 75 keer op een dag. Dat tikt aan. En dan heb ik het nog niet over de agressie waar we mee te maken krijgen, en de weerslag die suïcides op het spoor hebben op onze psychische gesteldheid. Ik ben 37, en ik merk elke keer als ik op de trein stap dat mijn lichamelijke klachten erger worden. De bedrijfsarts zei zelfs dat ik erover moest nadenken me te laten afkeuren voor dit beroep.’
Welke beroepen wel of niet zwaar zijn, is voor buitenstaanders soms moeilijk in te schatten, maar voor degenen die ze in de praktijk uitoefenen is het des te duidelijker. De derde eis van de vakbond FNV is daarom dat de sociale partners aan de onderhandeltafel kunnen bepalen welke beroepen onder de zwaarwerkregeling vallen.
Maar waarom moeten ze dan meteen gaan staken?
Aan de stakingen van deze week ging een lang proces vooraf. Er is uitvoerig onderhandeld, en om aandacht te vragen voor dit probleem zijn er afgelopen voorjaar publieksvriendelijke acties geweest. Misschien heb je de conducteur daar iets over horen omroepen in de trein, of was je verbaasd dat je geen bekeuring kreeg toen je zonder licht langs een agent fietste. Op de symbolische datum van 1 mei heeft de FNV een ultimatum gestuurd naar demissionair minister Schouten (armoedebeleid, participatie en pensioenen): binnen twee weken moest er zicht zijn op een permanente en verbeterde RVU. Toen daar geen gehoor aan gegeven werd, kondigde de FNV acties aan. Eerder deze zomer waren er al stakingen op minder cruciale momenten, en voetbalfans zullen gevoeld hebben dat de klassieker Feyenoord-Ajax werd afgelast, omdat de politie staakte en de wedstrijd zonder inzet van agenten niet veilig werd geacht. Deze week is de druk opgevoerd: er vinden tussen 7 en 14 september maar liefst veertien acties plaats.
Waarom is de FNV niet akkoord gegaan met het voorstel dat de regering gisteren deed?
De NOS schrijft dat het kabinet bang is dat een herziene zwaarwerkregeling een soort nieuwe VUT zou worden, zoals de oude regeling voor vroegpensioen heette. Die werd ingevoerd ten tijde van de hoge jeugdwerkloosheid van de jaren tachtig, om doorstroom te bevorderen. Kabinet Balkenende II oordeelde in 2006 dat de VUT in tijden van vergrijzing onhoudbaar was en schafte de regeling af. Sindsdien is ook de pensioenleeftijd omhoog gegaan, een andere anti-vergrijzingsmaatregel. Eerder uittreden kon nog wel, maar dan moest de werkgever flink belasting betalen over het uitgekeerde bedrag, de zogeheten RVU-heffing, wat ontmoedigend werkte. De herziening van de RVU in 2019 was een tijdelijke kwijtschelding van die heffing bij zware beroepen.
Het nieuwe voorstel dat de nieuwe regering de vakbond heeft gedaan, is om jaarlijks 15.000 mensen gebruik te laten maken van een vervroegd pensioen. Om dat getal in perspectief te plaatsen: in de sector metaalbewerking werken zo’n 160.000 mensen. ‘Het voorstel was echt dramatisch,’ vertelt een FNV-woordvoerder de NOS. ‘Je wil niet bij de 15.001ste persoon zeggen: “Sorry, we zitten vol.” Mensen moeten weten waar ze aan toe zijn.’ Ook vond de vakbond het bedrag te laag. Donderdag liet de FNV weten niet verder te willen onderhandelen. ‘Bij alle stakingen horen we dat het bod van het kabinet volstrekt onvoldoende is,’ zegt FNV-bestuurder Piet Rietman. ‘Onze leden zijn boos.’ Dus tot er een beter bod ligt, gaan de acties door.
Hannah van Binsbergen is hoofdredacteur van Jacobin Nederland.
