Maar deze klassieke republikeinse kritiek schiet tekort en vervalt in liberaal-democratische naïviteit. Bovendien onderschrijft ze het bourgeois parlementarisme waarin de heersende klasse haar belangen moeiteloos behartigt via instituten die alleen in schijn democratisch zijn. De afschaffing van het koningshuis zal niet vanzelf leiden tot een betere democratie. Alleen een revolutie door de arbeidersklasse die afrekent met het klassensysteem, kan de grond klaren voor de bouw van een waarachtig en waardig democratisch stelsel.
Willem, de Werker
Een marxistische kritiek op het koningshuis erkent allereerst dat achter de façade van Vorst Willem in feite een andere figuur schuilgaat: Werker Willem.
Als marxisten weten we dat de reproductie van sociale klassen een van de tragedies van het moderne kapitalisme is. Dat sommige klassen, zoals die van ‘Vorst’ Willem, een vernislaag van pre-kapitalistische geschiedenis hebben, doet daar niets aan af. Om de illusie overeind te houden dat de machtige geschiedenis van Vorst Willems familie nog altijd doorwerkt in het heden, moet hij op bezoek bij allerlei dubieuze regimes omdat de eigenlijke staatsmacht van politieke vennootschap Nederland daar graag zaken mee doet. En van ons, de rest, wordt verwacht dat we op gezette tijden de enthousiaste onderdaan spelen.
Foto: Koos Breukel via Wikimedia.
Stop de kapitalistische klassenklucht
Deze klucht der klassen, dit feodale toneelstuk, kan niet verhullen dat de opvoering eigenlijk kapitalistisch van aard is. Waar de zogenaamde ‘principiële republikeinen’ aan voorbijgaan is dat noch Vorst Willem, noch zijn ‘onderdanen’, iets anders zijn dan twee soorten werkers: aan de ene kant de ‘doorsnee’ werker, aan de andere kant Werker Willem die weliswaar het vreemde voorrecht geniet van een vorstelijk salaris, maar wiens werktijden zich beslist niet conformeren naar de verworvenheden van de twintigste eeuw – een achturige werkdag en tweedaags weekend. En mocht Werker Willem ooit met zijn familie naar het Torentje trekken om de oprichting van een vakbond aan te kondigen, reken er dan maar niet op dat regime Rutte daarvoor openstaat.
Want hoewel veel van de (voor)rechten van de koning en zijn familie in de wet verankerd zijn, laten zijn arbeidsomstandigheden nog flink wat te wensen over. Zo heeft de koninklijke familie geen collectieve arbeidsovereenkomst waar een aantal basale rechten worden gewaarborgd. Welke afspraken garanderen het recht op privacy, onbereikbaarheid, vrije tijd of vakantie voor Werker Willem? En dan hebben we het nog niet eens over de kinderarbeid die zijn dochters gewild of ongewild moeten verrichten. Net als andere werkers wordt Werker Willem op internationale missies nog veel te vaak voor het karretje van het grootbedrijf gespannen en moet hij het werk verrichten terwijl zij de winst opstrijken.
En dat terwijl Werker Willem ons dikwijls publiekelijk heeft getelegrafeerd dat hij helemaal niet zo tevreden is met zijn bevoorrechte positie en openstaat voor eerlijk, noest werk. Al ontbeert hem de techniek om een toiletpot te verplaatsen en komt zijn bescheiden ervaring met de reparatie van luxejachten na de revolutie niet meer van pas.
Veel te vaak gaat de aandacht uit naar de staatsrechtelijke positie van de Koning waardoor arbeidsrechtelijke kwesties naar de achtergrond worden verdrongen, terwijl juist hier nog een wereld te winnen is. Willems buitengewone status mag ons niet afleiden van de essentie: ook Werker Willem verkoopt zijn arbeid, en solidariteit tussen werkers is het belangrijkste vertrekpunt van ons collectieve revolutionaire inzicht.
