‘Ik ben antizionist, maar ik ben vooral vóór fundamentele mensenrechten’ – een interview met Erev Rav

De afgelopen weken waren de wereldwijde steunprotesten voor de Palestijnen aan universiteiten in het nieuws. In de berichtgeving hierover klonk bezorgdheid over vermeend antisemitisme tijdens die protesten. Het verschil tussen antizionisme en antisemitisme lijkt overal ter discussie te staan. Maar hoe zit het eigenlijk met de Joodse mensen die zich antizionist noemen, en deel zijn van de pro-Palestijnse beweging? Jacobin sprak met Malachi Shapiro en Asher Cohen, beiden lid van het Joodse antizionistische collectief Erev Rav.

Erev Rav is in het voorjaar van 2023 opgericht vanuit de wens om een Joodse gemeenschap op te bouwen die zich tegen het zionisme keert. In een interview met de Kanttekening zei medeoprichter Yuval Gal, zelf opgegroeid in Israël, hierover: ‘Israël heeft de Joodse identiteit gegijzeld. Wat maakt ons Joden? Dat is voor mij de ervaring een minderheid te zijn, geen vaderland te hebben en de hele wereld als thuisland te hebben.’ Als voornaamste doelen van de nieuwe gemeenschap noemde Gal: ‘een eigen sjoel of synagoge creëren, […] en feestdagen samen vieren, onze identiteit uitdrukken. En, tot slot, willen we het publieke debat beïnvloeden.’ Sinds de aanslag van Hamas-milities op 7 oktober vorig jaar en de daaropvolgende genocidale aanvallen van het IDF op de Palestijnse bevolking, organiseert de groep daarnaast demonstraties. Ook proberen ze in de media ruimte op te eisen voor Joden die de protestbeweging tegen Israël steunen. 

Ik spreek Malachi en Asher in Amsterdam. Ze hebben elkaar nog nooit in levenden lijve ontmoet; de leden van Erev Rav wonen verspreid over heel Nederland en vergaderen daarom vaak via het beeldscherm. Asher is kunsthistoricus, Amsterdammer en religieus-Joods opgevoed. Malachi komt uit de Verenigde Staten en groeide daar op in de traditie van het seculier humanistisch Jodendom, die de cultuur en historische ervaring van Joden als bron voor de Joodse identiteit ziet, in plaats van de religie. Malachi studeerde neurowetenschappen aan de Universiteit Utrecht. 

Allereerst: wat betekent jullie naam? 

Malachi: ‘Erev Rav’ komt uit de bijbel, uit het boek Exodus. Het verhaal gaat dat toen Mozes naar de Sinaï vluchtte, met het volk dat bekendstaat als de ‘Israëlieten’, vergezeld werd door de ‘Erev Rav’. Dat kun je vertalen als ‘het gepeupel’, of ‘het gespuis’. Het zou een groep mensen geweest zijn die om verschillende redenen meereisden: misschien waren het slaven, misschien wilden ze gewoon weg, misschien werden ze gedwongen. Met name in zionistisch-Joodse gemeenschappen wordt de term vaak gebruikt als belediging. Het heeft een associatie met ‘gemengd bloed’ of ‘onzuiverheid’, en is daarmee een manier om ‘verrader’ te zeggen. Wij claimen dat etiket van verrader terug, als een soort geuzennaam: we zijn er trots op dat we in de diaspora leven, onze verschillen omarmen en ons sterk maken voor antiracisme. 

Jullie zijn een antizionistisch Joods collectief. Wat betekent antizionisme voor de leden van Erev Rav? 

Asher: Ik vind het belangrijk om positief te blijven. Ik bedoel, ja, ik ben antizionist, maar ik ben vooral vóór fundamentele mensenrechten. Dat betekent dat als er een racistische ideologie bestaat, ik daar tegen ben. Als je een mens bent en denkt dat geluk goed is, dan zouden we het allemaal eens moeten zijn: we zijn tegen lijden. En er is zeker veel lijden en heel weinig geluk in de Palestijnse gemeenschap vanwege het zionistische regime. Dus daar moeten we ons over uitspreken.

Dit is waarom Israël geen grondwet heeft, want als ze een grondwet willen maken, dan moeten ze zeggen dat iedereen gelijk is. En dat kunnen ze niet, omdat de hele staat op zichzelf racistisch is. En daarom kan het racistische systeem legaal blijven bestaan.

Malachi: Ik denk dat je vanuit veel verschillende perspectieven een antizionistisch argument kunt aanvoeren. Persoonlijk heb ik een seculier-humanistische achtergrond. In die traditie wordt de waarde van elk menselijk leven gelijkgesteld. En, weet je, de grootste mitswa [gebod of daad van vriendelijkheid volgens de Joodse wet, red.] is het redden van zelfs maar één leven. Dus voor mij, als iemand die in die traditie staat, is er niets dat minder Joods zou kunnen zijn dan het zionisme, eerlijk gezegd.

Asher: Zionisme heeft heel weinig te maken met Jodendom. Het Jodendom is een religie, terwijl de ideologie van het zionisme veel meer geworteld is in noties over volk en staat. En je hoeft helemaal geen religieuze Jood te zijn om het Israëlische staatsburgerschap te krijgen. Ik zou varkensvlees kunnen eten als ontbijt, lunch en diner, en ik zou nu naar Israël kunnen verhuizen, als ik dat zou willen. Je hoeft er nooit een voet te hebben gezet, maar zolang je etnisch Joods bent, kun je het Israëlische staatsburgerschap krijgen. Tegelijkertijd kunnen de Palestijnen die uit hun huizen zijn verdreven, niet terugkeren. Ik denk dat dat een heel belangrijk punt is, omdat het vaak over het Jodendom gaat, terwijl dat niet relevant is. Zelfs het begin van de zionistische staat, de Kibboetsim, kwam voort uit een Marxistische achtergrond, en was antireligieus.

Zionisme is eigenlijk iets heel Europees. Eind negentiende eeuw won het idee van de natiestaat en ‘volkeren’ terrein in Europa. Dus als de Joden een ‘volk’ zijn, dan hebben ze volgens de nationalistische visie hun eigen staat nodig. En vanuit die context ontstond het zionisme zoals wij dat kennen.

Hoe zit het met het zionisme in Joodse gemeenschappen vandaag de dag? Hoe ziet dat eruit?

Malachi: Het zionisme is doorgedrongen tot veel facetten van het Joodse leven, over de hele wereld. De manier waarop mensen het Jodendom praktiseren, wordt vaak gefilterd door een zionistische lens. Conservatieve instellingen dringen het zionisme echt op als de enige versie van het Jodendom, en praktijken die daarbuiten vallen worden gemarginaliseerd. Zelfs als ze diep geworteld zijn in Joodse tradities die honderden, zo niet duizenden jaren ouder zijn dan het zionisme. Eén van de doelstellingen van Erev Rav is het creëren van een expliciet antizionistische Joodse gemeenschap, want die is erg moeilijk te vinden. Het is heel belangrijk voor ons om Joodse culturele en religieuze activiteiten te ondernemen, en tegelijkertijd de zionistische invloed tegen te werken.

Asher: Je moet niet vergeten dat er niet zoveel Joden in de wereld zijn. En toch is het zionisme zo’n grote beweging. Dus is het echt dat kleine aantal Joden dat al dat geld en al die macht heeft voor het zionisme? Nee, het zijn de christenen. Christelijke zionisten zijn de drijvende kracht, alleen al omdat ze met zoveel zijn. Ik denk dat dit een belangrijk punt is. Je ziet het ook in Nederland: het CDA, de ChristenUnie, de SGP, allemaal zijn ze groot fan van het zionisme. Net als Geert Wilders, om verschillende redenen: Wilders ziet Joden en Israël als een deel van de Westerse cultuur, en hij ziet ze vechten tegen de moslims. Dat is precies in lijn met zijn gedachtegoed.

Malachi: Er staan ook kapitaalbelangen op het spel. Mensen schilderen Israël vaak af als een soort schurkenstaat die doet wat hij wil. Ik denk dat naast het zionisme als ideologie, of de specifieke ideologie van Israël, ook het materiële systeem dat de staat ondersteunt van belang is. Het Amerikaanse imperialisme staat daarin centraal. Dat gebruikt Israël als zijn sterke arm in Zuidwest-Azië. Europa, Canada, Australië hebben ook allemaal veiligheidsbelangen, kapitaalbelangen en handelsbelangen, en zijn dus zeer loyaal aan dit imperialistische bastion in het Midden-Oosten.

Dus nee, Israël is geen losgeslagen staat: het doet wat het moet doen, het beschermt de kapitaalinvesteringen van bedrijven uit Nederland, uit Duitsland, al zijn wapenleveranciers, mensen die onroerend goed verkopen aan de kust van Gaza. Deze machtsstructuren bevinden zich in onze achtertuin, en we kunnen hierop actie ondernemen.

Hoe doen jullie dat, actie ondernemen?

Malachi: Wij proberen andere Joodse mensen in Nederland te bereiken die misschien minder hebben met het antizionisme dan wij, en moedigen hen aan om te overwegen om zich los te maken van het zionisme. We zien het als een groot deel van onze verantwoordelijkheid om tegengas te geven op het officiële, ronduit antisemitische, Nederlandse beeld van wat de Joodse stem is. Ik zal je een voorbeeld geven: Mark Rutte had onlangs een bijeenkomst met Joodse organisaties over hoe om te gaan met antisemitisme. Al deze organisaties waren uitgekozen door het CIDI, een zionistische lobbyorganisatie. Wij probeerden bij de vergadering aan te sluiten, maar mochten er niet in, net zomin als andere antizionistische en niet-zionistische Joodse groepen zoals Oy Vey of Een Ander Joods Geluid. Ik beschouw dat als antisemitisch, omdat het de politieke standpunten inperkt die wij als Joodse mensen mogen innemen.

Onze rol in de beweging is een door Palestijnen geleid protest ondersteunen. Die beweging kent veel facetten. Eén daarvan is BDS [boycotten, desinvesteren, sancties, red.]. We willen de hele beweging steunen, en we willen Palestijnse stemmen en Palestijnse zelfbeschikking centraal stellen, niet alleen als einddoel, maar ook als praktijk van hoe bevrijding wordt nagestreefd.

Sommige Joodse mensen hebben gezegd dat ze zich onveilig voelen op universiteiten of werkplekken waar expliciet pro-Palestijns protest plaatsvindt. Wat zouden jullie zeggen tegen mensen die zich zorgen maken over antisemitisme, maar er wel voor openstaan om mee te doen aan het protest tegen de genocide?

Asher: Ten eerste ben ik klaar met het woord ‘antisemitisme’. Laten we gewoon ‘discriminatie’ zeggen. Ik wil geen speciaal woord tegen Joden hebben. Ik zou hen vragen: is er een reden om te geloven dat je onveilig bent? Veilig zijn is geen gevoel, het is een gedachte. Neem dus even de tijd om na te gaan waarom je denkt dat je niet veilig bent. Als je iemand in een keffiyeh ziet, of misschien een man met donker haar en een keffiyeh, voel je je dan onveilig? Waarom? Wat zijn de vooroordelen die je hebt? Want ik ben bij het protest, mijn naam is Asher Cohen, en ik heb het naar mijn zin.

En al zouden sommige demonstranten discriminerende dingen over Joden zeggen, wat ik overigens betwijfel: het kan mij niet schelen als er iemand is die vooroordelen tegen mij heeft. Want waar het nu echt om gaat, is de massamoord op Palestijnen die op dit moment plaatsvindt. Dus als er hypothetisch een paar idioten in de beweging zitten, wat dan nog?

Malachi: Ik vind het belachelijk dat het idee van hypothetische onveiligheid zwaarder weegt dan de echte genocide die plaatsvindt.

Op 10 maart van dit jaar opende de koning het Nationale Holocaustmuseum in Amsterdam. Een van de sprekers bij deze opening was Yitzhak Herzog, de Israëlische premier. Erev Rav organiseerde toen een grote demonstratie tegen de aanwezigheid van Herzog. ‘Ook onze doden verdienen het om in vrede te rusten, zonder dat hun dood ingezet wordt om de genocide op het Palestijnse volk te normaliseren,’ lees ik op jullie Instagram. De demonstratie, bewaakt door een haag ME’ers en politievoertuigen, moest op 700 meter van het museum plaatsvinden. Hoe kijken jullie terug op die actie?

Malachi: Ik denk dat we absoluut oneerlijk behandeld zijn. Het was absurd om op deze manier het zwijgen opgelegd te krijgen en genegeerd te worden. Misschien was het toen erg zichtbaar, maar om eerlijk te zijn, doen ze dat soort dingen altijd met ons. Het was geen uitzondering. 

Een deel van hoe ze ons monddood maken, is door te verdraaien waar we het over hadden. In alle video’s die je van het evenement ziet, spreken de demonstrerende mensen zich heel duidelijk uit over waarom ze daar zijn. Al het gepubliceerde materiaal erover is heel expliciet: dat het een protest was tegen Herzog, dat een genocidepleger niets te zoeken heeft in de buurt van een Holocaust Museum.

Asher: Dat is allemaal waar. Tegelijkertijd wil ik ons, of Joden in het algemeen, hier niet afschilderen als het slachtoffer. We hadden zeker betere pers kunnen krijgen, want het punt was geweldig: een door Joden geleide demonstratie tegen de Israëlische minister-president. Maar als je naar de foto’s van de demonstratie in de media kijkt, wat zie je dan? Je ziet boze mannen met een lichtbruine huidskleur en een zwarte baard met een keffiyeh, schreeuwend naar Joodse mannen met kinderen. Dat is de foto die ze hebben gekozen om te publiceren. Keer op keer portretteren de media de ‘boze Arabier’ of moslim tegenover de gedupeerde Jood. Ik denk dat als we het hier over slachtoffers willen hebben, het moet gaan over de Palestijnen die massaal worden vermoord, en hoe hun stem tot zwijgen wordt gebracht.

Malachi Shapiro en Asher Cohen zijn actief bij Erev Rav.

Hannah van Binsbergen is hoofdredacteur van Jacobin Nederland.