In 2013 riep Marine Le Pen nog dat politici levenslang onverkiesbaar verklaard zouden moeten worden voor integriteitsschendingen, waaronder het verduisteren van overheidsgeld. Le Pen kan zich, na de uitspraak van de rechter, gelukkig prijzen dat haar eigen wens niet is uitgekomen. Naast een boete kreeg ze een celstraf van vier jaar, maar ze mag zich na vijf jaar weer verkiesbaar stellen.
De rechterlijke veroordeling voor corruptie houdt de gemoederen sindsdien bezig. Aanhangers van Le Pen en Rassemblement National (dat als partij wel gewoon mee mag blijven doen aan verkiezingen) kruipen in de slachtofferrol en beweren dat de veroordeling politiek gemotiveerd of buitenproportioneel is. Le Pen vergeleek zichzelf schaamteloos met Martin Luther King bij een grote demonstratie afgelopen weekend.
Leden van de coalitie scharen zich achter de procedure en het rechtssysteem. Macrons partij Renaissance organiseerde zondag een tegendemonstratie om de ‘democratie, de republiek en hun waarden te verdedigen.’ Tegelijkertijd organiseerden linkse partijen en bewegingen waaronder Les Écologistes en La France Insoumise een demonstratie tegen extreemrechts. Zij zijn veelal van mening dat de rechterlijke uitspraak als een ‘gezonde’ beslissing kan worden beschouwd, bij monde van parlementslid Clémentine Autain van les Écologistes (voormalig LFI-lid).
Maar lang niet iedereen gaat mee in het rechterlijke oordeel. De extreemrechtse Éric Zemmour klaagde openlijk het Franse recht aan voor het opzettelijk buitenspel zetten van Marine Le Pen. De Franse premier François Bayrou, wiens eigen rechtszaak voor corruptie nog op de plank ligt, zag kans om zijn eigen vel te redden en verklaarde dat rechters nergens zoveel macht hebben als in Frankrijk.
Andere politici trekken de wet in twijfel waardoor het mogelijk is om het passief stemrecht — jezelf verkiesbaar kunnen stellen — af te nemen. Gérald Darmanin, de Franse minister van Justitie, zei dat de overwinning zich niet zou moeten afspelen in de rechtbank, maar in de stembussen. Deze stelling kreeg niet alleen bijval van Zemmour, maar ook van Jean-Luc Mélenchon, de presidentskandidaat namens links bij de afgelopen verkiezingen. Daarin vormde hij een uitzondering op links — mogelijk om kiezers van extreemrechts te paaien, mogelijk omdat ook zijn partij verdacht wordt van het verduisteren van Europese gelden. Mélenchon wil, zoals ook centraal staat in zijn voorstel voor een nieuwe Zesde Republiek, een speciaal referendum voor dit soort beslissingen in het leven roepen.
Geen politieke afrekening
Er is echter geen enkele reden om te twijfelen aan de juistheid of politieke motivatie achter het vonnis. Het kan inderdaad verdacht lijken dat de uitspraak tegen Le Pen juist gevallen is op het moment dat haar partij torenhoog in de peilingen staat. Het onderzoek naar de fraude werd echter al langer dan tien jaar geleden gestart en toen was het onmogelijk om te voorspellen dat haar partij er nu zo voor zou staan.
De ophef wekt ten onrechte de suggestie dat Le Pen een uitzondering is. Dat zou er misschien op kunnen duiden dat er een politieke overweging achter het proces zit, of dat er sprake is van een ‘heksenjacht’ op Le Pen, aldus Trump. Niets is minder waar. Fraude wordt systematisch en gelijkmatig bestraft en is ondertussen de normaliteit geworden in de Franse politieke wereld. Het is verre van onbekend dat linkse politici ook voor het gerecht worden gesleept. Nota bene is Modem, de partij van de huidige premier Bayrou, kort geleden veroordeeld voor een gelijkaardige zaak. In eerste instantie was Bayrou zelf, in tegenstelling tot een achttal andere partijleden, vrijgesproken. Het OM is in hoger beroep gegaan, en Bayrou kan dit jaar verwachten weer voor de rechtbank te staan.
Le Pens oproep om frauderende politici levenslang onverkiesbaar te verklaren deed zij in 2013, in reactie op de Cahuzac-affaire. Jérôme Cahuzac, destijds minister van Financiën van de socialistische partij (PS), werd schuldig bevonden aan belastingfraude, waarvoor hij een driejarige celstraf kreeg en een boete van €300.000. Ook mocht hij zich — net als Le Pen — vijf jaar niet meer verkiesbaar stellen.
Le Pen vergeleek zichzelf schaamteloos met Martin Luther King bij een grote demonstratie afgelopen weekend.
In december 2024 werd ook oud-president Nicolas Sarkozy veroordeeld, en het zal niet lang meer duren voordat François Fillon, voormalig premier onder Sarkozy, voor de rechtbank komt te staan voor de schijnfunctie die hij geregeld zou hebben voor zijn vrouw Penelope Fillon.
Het feit dat andere zaken tegen linkse politici niet meer op het collectieve netvlies staan, komt doordat deze vaak minder bekende politici betreffen, zoals Sylvie Andrieux van PS. Zij kreeg in 2013 een gelijke straf voor een fraudezaak die betrekking had op veel kleinere bedragen dan in de zaak-Le Pen.
Hoewel het justitieel apparaat op veel andere vlakken tekortschiet in Frankrijk — van politiegeweld tot zedenzaken — lijken rechters er juist in te slagen onafhankelijk te blijven bij fraudezaken in de politiek. Bij Le Pen, net zoals bij anderen, is het dictum dat niemand boven het recht staat en, zo mag ook wel eens benadrukt worden, is er geen enkele reden om te twijfelen aan de integriteit van het proces.
Een weg voor links
Hoewel rechts nog wel even door zal gaan met zich in de slachtofferrol te plaatsen, is het voor links nu zaak om zich weer op de eigen prioriteiten te richten. Het kan enerzijds niet vaak genoeg benadrukt worden dat ook Le Pens Rassemblement National een corrupte partij is, maar door bij deze rechtszaak te blijven hangen schaakt links wel op het bord van Le Pen. Hetzelfde geldt voor de vele linkse commentatoren die juistheid van de uitspraak vooral beoordelen op de politieke gevolgen en daarmee de aandacht afleiden van de corruptie (die op deze manier verder wordt genormaliseerd).
Misschien doet links er het verstandigst aan om het voorstel te volgen van Alexis Corbière, dissident partijlid van La France Insoumise. Corbière stelt dat de rechtszaak extreemrechts kan versterken of verzwakken. In deze onvoorspelbare situatie moet links zich sterk maken tegen een potentiële overwinning van extreemrechts en een coalitie daartegen vormen. Het bouwen aan zo’n coalitie die zijn eigen doelen formuleert en nastreeft zou prioriteit moeten hebben boven gesteggel over de onafhankelijkheid van rechters.
