Ze zetten de moderne Bibliotheek van Alexandrië in brand. Zo zou je de recente uitspraak van het Amerikaanse Second Circuit Court of Appeals tegen The Internet Archive (IA) kunnen beschrijven. Het hof koos de kant van grote uitgevers zoals Hachette en oordeelde dat IA met haar online uitleenprogramma de auteurswet overtrad. Door de beslissing werden meer dan 500.000 boeken uit de IA-bibliotheek geschrapt.
De National Emergency Library (NEL) van IA was een opmerkelijk initiatief zonder winstoogmerk dat in 2020 tijdens de pandemie werd gelanceerd en dat cruciale toegang tot boeken bood terwijl mensen gescheiden waren van hun vrienden, familie, collega’s, recreatieplekken, boekwinkels en bibliotheken. De verwijdering trof zowel vrijetijdslezers als mensen die voor hun werk afhankelijk waren van toegang tot boeken, waaronder onderzoekers in de publieke en private sector.
De noodbibliotheek maakte deel uit van het bredere toegangsprogramma van de IA, de Open Library. NEL gaf meer gebruikers toegang tot het lenen van digitale ‘kopieën’ van boeken dan onder de beperktere regels van de Open Library mogelijk was. In wezen gooide de IA de deuren van haar digitale bibliotheek open toen de pandemie de fysieke bibliotheken sloot. Kennis wil tenslotte gratis zijn.
Matthew Gault schrijft in techblad Gizmodo dat de rechtbank het verweer van de IA verwierp dat haar digitale uitleenpraktijk fair use was onder de auteurswet. De rechtbank oordeelde dat het simpelweg scannen en delen van digitale kopieën, zonder licentie of bijbehorende fysieke boeken, niet beschermd was. Overigens lijkt deze praktijk op wat AI-bedrijven voor het grootkapitaal doen wanneer ze het werk van een auteur scrapen om hun modellen te trainen. Maar dat is natuurlijk een andere zaak.
In onze huidige wereld gaat ‘intellectueel eigendom’ voor toegang tot inhoud.
Gault wijst erop dat de rechtbank, hoewel ze uitspraak deed tegen IA, nog steeds de uitgeversindustrie bekritiseerde voor het ‘belazeren van bibliotheken’. De rechtbank erkende dat ‘vergoedingen voor eBook licenties een last kunnen vormen voor bibliotheken en de toegang tot creatief werk kunnen verminderen.’
Inderdaad, dat ‘kan’. Dat doen ze zeker. Hoge licentiekosten zijn een plaag voor bibliotheken, ze beperken hun budgetten en de toegang tot boeken terwijl ze ook de financiering voor gemeenschapsdiensten zoals internettoegang en ontmoetingsruimtes steeds geringer maken. Ondertussen heeft HarperCollins, een van de aanklagers, onlangs de winst ‘zien stijgen’ met een omzetstijging van 61 procent in 2024.
Gelukkig vernietigde het hooggerechtshof de absurde uitspraak van een lagere rechtbank dat de IA zich bezighield met commerciële activiteiten onder andere vanwege haar ketterse oproep voor donaties om haar non-profit activiteiten te ondersteunen.
De Electronic Frontier Foundation (EFF), de stichting die IA en haar Controlled Digital Lending programma verdedigde, ontkrachtte de argumenten van uitgevers dat het IA uitleenprogramma de bedrijven miljoenen had gekost. De EFF voerde aan dat ‘bibliotheken miljarden dollars hebben betaald aan uitgevers voor de boeken in hun gedrukte collecties’ en voegde eraan toe dat bibliotheken ook nog eens dienen als onmisbare kennisbewaarders en ‘enorme bedragen investeren in digitalisering om deze teksten te behouden.’
Volgens de EFF ‘helpt het programma ervoor te zorgen dat het publiek volledig gebruik kan maken van de boeken die bibliotheken hebben gekocht en betaald. Deze activiteit is fundamenteel hetzelfde als de traditionele bibliotheekuitleen en brengt geen nieuwe schade toe aan auteurs of de uitgeversindustrie.’
De EFF heeft helemaal gelijk. Bibliotheken, zowel digitaal als fysiek, spelen een onmisbare rol in het bewaren van kennis. Uitgevers zijn cynische beesten, die klaar staan om titels op te geven en ze helemaal te vergeten als ze geen exemplaren verkopen. Boeken raken uitverkocht, boeken worden vergeten, boeken worden moeilijk verkrijgbaar. Een massabibliotheek met digitale exemplaren die direct toegankelijk zijn voor lezers is een geweldige dienst voor lezers, onderzoekers en het behoud en de verspreiding van kennis.
Het is geen verrassing dat de rechtbanken de kant van de uitgevers kozen. Al decennia dient het auteursrecht steeds meer de belangen van grote bedrijven, waarbij de gebruiksmogelijkheden voor individuen worden beperkt terwijl de beschermingstermijnen voor eigenaars worden verlengd. In onze huidige wereld gaat ‘intellectueel eigendom’ voor toegang tot inhoud.
Iedereen die wel eens een digitaal product dat hij of zij ‘bezat’ heeft zien verdwijnen of toegangsbeperkingen had – denk aan videogames die gebonden zijn aan specifieke systemen of films die opgesloten zitten achter niet vrij te gebruiken zogeheten ‘propriëtaire software’- kreeg hiermee te maken.
De groei van digitale technologieën en wereldwijde onderlinge verbondenheid had het vooruitzicht geboden op een bredere, eenvoudigere toegang tot boeken, film, muziek, games en meer. Maar diezelfde technologieën worden in beslag genomen en gebruikt door het kapitaal, die er via allerlei voor hen voordelige wetten voor zorgen dat hun winsten hoger worden en de toegang schaarser wordt. Deze uitkomst was misschien even voorspelbaar als teleurstellend.
De uitspraak schept een gevaarlijk precedent. Het zal de inspanningen vertragen om mensen toegang te geven tot belangrijk cultureel materiaal. Gelukkig vecht de IA terug. Hun missie om kennis voor iedereen vrij toegankelijk te maken is nog niet voorbij. Ze moeten opboksen tegen veel tegenstanders met veel geld, maar hun strijd is onze strijd. Deze zaak gaat niet alleen over boeken – maar als dat zo was, zou dat al genoeg zijn. Het gaat ook over de toekomst van auteursrecht, toegang tot kennis en wie de digitale meenten of ‘commons’ controleert.
David Moscrop is schrijver en politiek commentator. Hij presenteert de podcast Open to Debate en is de auteur van Too Dumb For Democracy? Why We Make Bad Political Decisions and How We Can Make Better Ones.
Vertaling: Tina Hoenderdos
