‘Skeer skeer skeer, wij willen meer!’ De leus klinkt uit tientallen monden in een zaaltje aan de chique Bezuidenhoutseweg in Den Haag, waar een vergadering van de Sociaal-Economische Raad (SER) plaatsvindt. Grijze hoofden boven blauwe pakken kijken ongemakkelijk naar de actievoerders van FNV Young & United. ‘Van zes euro per uur betalen wij geen huur!’ klinkt het ook. Jonge vakbondsleden onderbreken de poldervergadering om aandacht te vragen voor het jeugdloon: volwassenen van 18 tot 20 jaar zijn voor de wet volwassen, maar krijgen nog altijd fors minder loon.
SER-voorzitter Kim Putters, PvdA-lid en informateur van kabinet-Schoof I, is er niet blij mee. ‘Hou het kort,’ bijt hij de demonstranten toe. In korte speeches wijzen volwassen werkers de bestuurders op de schrijnende situatie waarin ze verkeren. Aan Ingrid Thijssen, de voorvrouw van werkgeversclub VNO-NCW, reiken ze een trofee met een drol uit, omdat Nederland dankzij de werkgevers ‘Europees kampioen schijtloon’ is. Thijssen is zo sportief om de trofee voor het oog van de camera’s in ontvangst te nemen, maar zodra de actievoerders uit de vergaderzaal zijn gedirigeerd, gaat de bokaal snel van tafel.
Gelijk werk, grote loonverschillen
‘Wij zijn hier om te vechten voor meer loon. Ook wil ik, als ik later kinderen heb, dat zij een fatsoenlijk zakcentje overhouden van hun loon,’ legt vrachtwagenchauffeur Damian Kostwinder (19) uit. In heel Nederland brengt hij brood naar bakkers en supermarkten. Kostwinder is uit het Groningse Sappemeer overgekomen naar Den Haag, omdat hij het onrechtvaardig vindt dat zoiets ouderwets als het minimumjeugdloon nog steeds bestaat. Tijdens de SER-vergadering greep hij de microfoon om te vertellen dat hij niet kan rondkomen van zijn loon. Hij verdient nu 11,50 euro per uur, maar kreeg dat pas nadat hij opkwam voor zijn rechten: ‘Eerst was het 8,50 per uur.’ Het verschil in inkomen met collega’s is schrijnend. Kostwinder legt uit dat een collega van 25 jaar ’17 tot 18 euro’ per uur krijgt. ‘En dat verschil is nog groter als we de avond- en nachttoeslagen meerekenen,’ vertelt hij – die worden in procenten berekend.
Ook Marina (18) is ontevreden over haar loon. Als student Human Resource Management op het MBO verdient ze bij als kassière bij Hoogvliet, maar daarbij krijgt ze veel minder dan collega’s die ouder zijn. ‘We hebben vaak dezelfde ervaring, maar zij krijgen meer loon. Terwijl we toch echt dezelfde uitgaven hebben. En dat alleen omdat zij ouder zijn. Dat is toch niet eerlijk?’ Aan de actie in de SER-vergaderzaal houdt ze een licht bittere nasmaak over. Terwijl Kostwinder en een andere activist hun persoonlijke verhalen vertellen, hebben veel van de polderbestuurders meer aandacht voor hun telefoon. Marina vindt dat ronduit ‘onbeschoft’. ‘Ze kunnen een beetje respect tonen door te luisteren, toch?’
Getraineerd onderzoek
Het minimumjeugdloon is een erfenis uit de jaren zestig die maar niet bij de tijd is gebracht. In 1969 werd bezuiniging op loon voor volwassenen tot en met 23 jaar ingevoerd, maar door een succesvolle campagne van FNV Young & United is die leeftijd in 2019 teruggebracht naar 21 jaar. Toch blijft het verschil in loon schrijnend. Een 21-jarige verdient 13,27 euro per uur, zijn 18-jarige collega die hetzelfde werk verricht krijgt daar slechts de helft van: 6,64 euro per uur. Om nog maar te zwijgen van de grijpstuiver waarvoor jongeren ’s ochtends hun bed uit moeten komen om vakken te vullen, af te wassen of kranten te bezorgen: een 15-jarige heeft een minimumloon van 3,98 euro.
‘Je mag stemmen, trouwen, autorijden, maar in loon word je niet als volwaardig gezien.’
In de nasleep van de campagne in 2019 stemde een Kamermeerderheid voor onderzoek naar de effecten van het minimumjeugdloon. Gaan jongvolwassenen inderdaad minder studeren als ze meer verdienen? Loopt werkloosheid in deze leeftijdscategorie op? Het Centraal Planbureau en SEO Economisch Onderzoek publiceerden rapporten, die daarna door de SER in een diepe la zijn gestopt. Elias Schenk, campagnemedewerker bij FNV Young & United, stelt dat vervolgstappen al jarenlang door de werkgevers in de SER worden getraineerd. Een van de eisen is dat de poldertafel nu eindelijk over de brug komt met nieuwe ideeën op basis van deze onderzoeken. Maar Schenk ziet vooral dat supermarkten, horeca en retail dit tegenhouden, want het jeugdloon is volgens hem een verdienmodel voor deze sectoren. Geen onzinnige gedachte als je ziet dat Albert Heijn groot voorstander van het jeugdloon is: ‘Het leidt tot lage jeugdwerkloosheid, is een stimulans om je opleiding af te maken en biedt jongeren de mogelijkheid om vroeg waardevolle werkervaring op te doen,’ zei Albert Heijnwoordvoerder Selma Nederhoed afgelopen maand tegen EW (het voormalige Elsevier). Ahold Delhaize, het moederbedrijf van Albert Heijn, maakte in 2023 513 miljoen euro winst.
Voor Schenk blijft het jeugdloon een absurde maatregel. ‘Je mag stemmen, trouwen, autorijden, maar in loon word je niet als volwaardig gezien.’ Het Nibud en de Nationale ombudsman hebben erop gewezen dat het minimumjeugdloon te laag is om fatsoenlijk van te leven. Volgens de Commissie Sociaal Minimum heeft een alleenstaande in de bijstand (zonder kinderen) een leefbaar inkomen nodig van 1.731 euro netto per maand, terwijl een 18-jarige door jeugdloon bij een voltijdbaan slechts 1.043 euro krijgt. Schenk stelt ook dat Nederland binnen de Europese Unie een uitzonderlijke positie inneemt: geen andere lidstaat heeft eenzelfde discriminerende loontabel voor jongvolwassenen. Dat FNV de wind in de rug heeft in de strijd tegen het jeugdloon, wordt wel het meest duidelijk uit de kop boven het EW-artikel: ‘Het minimumjeugdloon heeft zijn langste tijd wellicht gehad.’ Als zelfs dit rechtse weekblad twijfelt aan de maatregel, wie zijn dan nog de vrienden van VNO-NCW?
FNV Young & United gaat de campagne voor het afschaffen van het jeugdloon verder uitbreiden, onder andere met regionale actiegroepen. Ook richt de vakbond zich op specifieke winkelketens die van lage lonen voor jongvolwassenen een verdienmodel hebben gemaakt. Met het nieuwe radicaal-rechtse kabinet wordt het gevecht om een eerlijk loon niet makkelijker. Zo is Dirk Beljaarts de beoogd minister van Economische Zaken, terwijl hij tot begin dit jaar directeur was van Koninklijke Horeca Nederland, de lobbygroep die er veel belang bij heeft dat het minimumjeugdloon in stand blijft. Schenk weet dat dit een strijd van de lange adem is, maar ziet de toekomst hoopvol tegemoet: ‘Het schijtloon voor volwassenen gaat van tafel.’
Teun Dominicus is redacteur van Jacobin Nederland.
