Om zeven uur ’s ochtends werden ze gisteren door de politie van hun bed gelicht: zes klimaatactivisten van Extinction Rebellion. Het OM verdenkt hen van opruiing, ondanks het feit dat XR een expliciet geweldloze protestgroep is. Advocaat Willem Jebbink had eerder namens de groep laten weten dat ‘als er nieuwe verdenkingen zijn, die personen bereid zijn zich op het bureau te komen verantwoorden.’ Jebbink noemt de arrestaties om die reden ‘buitenproportioneel’ en ‘onnodig intimiderend’. Ook bij de bijeenkomst demonstratierecht van Amnesty, diezelfde dag, wordt het optreden van de politie van die dag in heftige bewoordingen afgekeurd.
Lessen in burgerlijke ongehoorzaamheid
De eerste keer dat ik er bewust voor koos burgerlijk ongehoorzaam te zijn, was nadat ik had gezien hoe de mobiele eenheid begin 2015 mijn vrienden en mijn medestudenten aan de Universiteit van Amsterdam uit het bezette Bungehuis haalde. En hoe ze op de menigte studenten en docenten rond het pand insloeg. Opeens klikte het: er wordt op vreedzame studenten en wetenschappers ingeslagen omdat deze leslocatie, deze bibliotheek, een luxehotel moet worden. Niemand zit erop te wachten, maar op een of andere schimmige manier betekent een hotelstop geen hotelstop, betekent medezeggenschap geen inspraak, en is een vraag om dialoog in wezen de opdracht om je uiteindelijk toch maar naar de status quo te voegen.
Ik dacht dat het geweldsmonopolie van de overheid bedoeld was om me te beschermen.
Het was 2015, ik was 23 jaar oud, en ik had nog nooit bedacht dat het mogelijk zou zijn dat dienaren van de staat op mijn idealistische vrienden in zouden slaan, alleen maar omdat ze zoiets sufs wilden als inspraak in hun onderwijs en betere werkomstandigheden voor hun docenten. Ik dacht dat het geweldsmonopolie van de overheid bedoeld was om me te beschermen.
Actie en reactie
Een paar dagen later hing er een spandoek met de tekst ‘Screw us and we multiply’ in een bevrijd Maagdenhuis, het universiteitsgebouw dat we bezetten na de ontruiming van het Bungehuis. Het politieoptreden was door iedereen herkend als disproportioneel en mensen waren boos. Veel bozer dan eerst. Ik was niet de enige bij wie het kwartje viel – dat gebeurde bij honderden mensen op dezelfde dag, naar aanleiding van dezelfde gebeurtenis. Alsof iedereen tegelijk de schellen van de ogen vielen: zij zijn hier niet voor ons. De politie niet, de mobiele eenheid niet, de burgemeester niet, de politiek niet: op een of andere manier zijn mijn belangen als idealistische boekennerd radicaal tegengesteld aan die van de mensen die het voor het zeggen hebben.
Alsof iedereen tegelijk de schellen van de ogen vielen: zij zijn hier niet voor ons.
Ik kan me niet anders voorstellen dan dat mensen die het nieuws volgen over de opgepakte klimaatactivisten nu iets vergelijkbaars meemaken. Op de bijeenkomst van Amnesty is één iemand van Extinction Rebellion aanwezig. Vanaf zeven uur ’s ochtends is ze bezig geweest met mailen, twitteren, bellen en dingen regelen. Met verward zijn. En boos. Advocaat Jebbink wordt nog een keer aangehaald: het oproepen tot blokkades kan geen opruiing zijn, het is niet eens een strafbaar feit.
Geweldloos en gedisciplineerd
Ze kunnen in ieder geval betere persberichten opstellen bij XR dan wat ik ooit trillend typte tijdens de bezetting van het Maagdenhuis. Mijn medestudenten en ik waren in 2015 nog jonge honden: naïef, boos, ongeremd, creatief en onvoorspelbaar. Hoewel we eerst geprezen werden met woorden als ‘dat hadden mijn kinderen kunnen zijn,’ sloeg dat op een gegeven moment om. Uit documenten die ik met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur verkreeg, bleek dat het voor een ontruiming van het Maagdenhuis noodzakelijk zou zijn om in de media zoveel mogelijk de nadruk te leggen op de ‘ongure elementen in de groep.’ Er moest wat racisme en veel fantasie aan te pas komen om ons als bedreigend af te kunnen schilderen, maar dat lukte, die ontruiming kwam er, en de negatieve framing was dusdanig goed gelukt dat zelfs sommige familierelaties daardoor nooit meer hetzelfde zouden zijn.
De groep is expliciet vredelievend.
Mijn eigen ervaring met Extinction Rebellion is volledig anders, op de aanwezigheid van bevlogen twintigers na dan. Deelnemers doen actie-trainingen waar ze leren over geweldloos verzet. De ‘rebellen’ zijn gedisciplineerd, maken afspraken over de inhoud van hun acties, en spreken elkaar aan waar nodig, zodat ze niet verkeerd geframed kunnen worden in de media. De groep is expliciet vredelievend.
Als ik de verwarring om me heen zie over het feit dat ook deze groep deze behandeling krijgt – dat geen enkele voorzorgsmaatregel je kan beschermen tegen onterecht opgepakt worden, tegen geweld en intimidatie van overheidszijde – dan kan ik me niet anders voorstellen dan dat ook voor XR geldt: screw us and we multiply. Sinds de arrestaties stromen de aanmeldingen voor de ondersteunende actie in ieder geval binnen. Zaterdag, 28 januari 2023, op de A12 in Den Haag.
Harriët Bergman is filosoof en activist.
