Op dit moment is het vooral rebellengroep M23 die de regio destabiliseert. Zij bezetten een deel van het Congolese grondgebied en krijgen daarbij cruciale steun van het regime in Rwanda. De Verenigde Naties hebben vastgesteld dat Rwanda niet alleen wapens en geld levert, maar dat het land ook tot vierduizend soldaten op Congolees grondgebied heeft.
Volgens António Guterres, secretaris-generaal van de VN, heeft de VN-vredesmissie te maken met een professioneel leger dat beter is toegerust dan de VN-troepen zelf. Hij riep het Rwandese regime op om de steun aan M23 stop te zetten en zich uit het Congolese grondgebied terug te trekken. Hun aanwezigheid schendt de soevereiniteit van Congo en van het internationaal recht.
Kobalt en coltan
Wat heeft het Rwandese regime in Congo te zoeken? De regio is extreem rijk aan mineralen en andere natuurlijke hulpbronnen. Neem bijvoorbeeld kobalt en coltan: Westerse multinationals hebben deze stoffen hard nodig voor de productie van onder meer batterijen, smartphones en duurzame energie. Ook in de militaire en luchtvaartindustrie worden deze grondstoffen gebruikt. Alleen al in de Oost-Congolese regio Kivu zou meer dan 60 procent van alle coltanreserves ter wereld liggen. Dit zegt iets over het strategisch belang van het gebied.
Oorlog, slachtpartijen en destabilisatie in het oosten van Congo komen degenen die de natuurlijke rijkdommen uit het gebied willen stelen goed uit. Rwanda exporteert al jaren veel meer grondstoffen dan het ‘produceert’.
En de situatie verslechtert. Een werkgroep van VN-deskundigen stelde vast dat de Rwandese export van coltan in 2023 ongekend steeg – met 50% in 2023 ten opzichte van 2022. M23 smokkelt maandelijks zo’n 105 ton coltan uit de bezette Congolese stad Rubaya naar Rwanda. Dit is regelrechte plundering.
Westerse steun
Mensen die de landen op de kaart naast elkaar zien liggen, vragen me soms hoe het kan dat een klein land als Rwanda al zo lang in staat is om het veel grotere Congo te destabiliseren. Het Congolese grondgebied is zo groot als twee derde van de Europese Unie. Het is vier keer de oppervlakte van Frankrijk en tachtig keer dat van België. Het antwoord op de vraag is dat dit niet alleen een zaak tussen Congo en Rwanda is. Rwanda krijgt de volledige steun van het Westen: van de VS, en ook van Europa.
In het kader van de ‘European Peace Facility’ betaalt Europa het Rwandese leger jaarlijks zo’n 20 miljoen euro om de regionale stabiliteit te bevorderen. Polen heeft zelfs beloofd om het Rwandese regime te voorzien van de beste wapens en militaire technologie. In het kader van het Global Gateway-programma beloofde Europa Rwanda tegen het einde van 2023 meer dan 900 miljoen euro aan investeringen, vooral in infrastructuur.
Het zal niemand verbazen dat het programma ook een paragraaf over ‘kritische grondstoffen’ bevat. In februari 2024 sloten de Europese Unie en Rwanda vervolgens een bijzondere samenwerkingsovereenkomst over grondstoffen. Het feit dat de VN de rol van Rwanda in de plundering van Congolese grondstoffen al jaren veroordeelt, heeft de Europese Commissie nauwelijks beziggehouden.
De Europese Commissie heeft in feite een akkoord ondertekend waarmee het Rwanda aanmoedigt om de plunderingen in Congo te intensiveren.
Erger nog, door de export van grondstoffen aan te moedigen, heeft de Europese Commissie in feite een akkoord ondertekend waarmee het Rwanda aanmoedigt om de plunderingen in Congo te intensiveren. De chronologie van de recente gebeurtenissen maakt dit op een wrede manier duidelijk. In april 2024, nog geen twee maanden na het sluiten van de grondstoffenovereenkomst tussen de EU en Rwanda, nam M23 de strategische stad Rubaya in en stal zo 150 ton coltan per maand. Diefstal en plundering zijn het ware gezicht van het imperialisme.
Gewelddadig EU-beleid
Sommigen dromen ervan om het oosten van Congo voor lange termijn te bezetten, om het oosten van het land te scheiden van hoofdstad Kinshasa of om het land in kleine stukjes op te delen. Dit wordt gewoonlijk ‘Balkanisering’ genoemd. Patrice Lumumba, de eerste minister-president van Congo die in 1961 werd vermoord, voorzag dit risico al. Het doel? Het land verdelen om grondstoffen te stelen, ten gunste van Westerse multinationals.
In een artikel voor de Financial Times over ‘Rwanda’s onruststokerij’ schrijft expert Jason Stearns helder: deze oorlog zou heel snel afgelopen kunnen zijn. Hij wijst erop dat M23 in 2012 werd verslagen door het Congolese leger en zijn zuidelijke bondgenoten.
Publieke druk leidde ertoe dat het Westen zijn internationale financiële steun aan het Rwandese regime ter waarde van 240 miljoen dollar opschortte. Uiteindelijk was het Barack Obama zelf die de Rwandese president Paul Kagame opbelde om hem te vertellen dat hij de steun aan M23 moest stopzetten. Binnen een paar maanden stortte M23 in. Met andere woorden, zonder de actieve rol van het Westen zou deze oorlog, die al zo veel slachtoffers heeft geëist, allang zijn afgelopen.
Ver weg van de mooie toespraken laat het Oost-Congo van vandaag zien hoe het ware gezicht van het Europese buitenland- en handelsbeleid eruitziet: gewelddadig.
Ver weg van de mooie toespraken laat het Oost-Congo van vandaag zien hoe het ware gezicht van het Europese buitenland- en handelsbeleid eruitziet: gewelddadig. Als Rusland Oekraïne binnenvalt, spreekt de Europese Unie over internationaal recht. Maar wanneer haar Rwandese bondgenoot de Congolese soevereiniteit schendt, steunt ze Rwanda.
Terwijl de Congolese bevolking er genoeg van heeft, beginnen ook in Europa de protesten tegen dit misdadige beleid aan te zwellen. Onder druk weten verschillende Europese regeringen zich verplicht om de acties van hun Rwandese bondgenoot met woorden te veroordelen.
Maar woorden moeten worden omgezet in daden. Er is een militair embargo tegen Rwanda nodig. De samenwerkingsovereenkomst over grondstoffen moet worden geannuleerd en de geplande investeringen in het kader van Global Gateway herzien. Laten we druk uitoefenen op de Europese leiders. Laten we de straat op gaan om een einde te maken aan de Europese medeplichtigheid.
Marc Botenga is namens de Belgische PVDA lid van het Europees Parlement.
