Een week na een ongekende verkiezingscrisis rond de geschiktheid van de Democratische kandidaat is het nog steeds niet duidelijk wat er precies gaat gebeuren met Joe Biden. De verdedigende, opstandige taal die hij tegenover Democraten uitkraamde, staat in contrast met de naar verluidt minder zelfverzekerde houding die hij aannam toen hij een belangrijke bondgenoot toesprak. Het momentum voor zijn afzetting onder Democraten en centrumlinkse mainstream media groeit gezien de vreselijke peilingen na een debatoptreden dat het land en de wereld met afschuw vervulde.
De angst voor wat er zou kunnen gebeuren als de partij haar vaandeldrager op dit late tijdstip vervangt – of, meer specifiek, als ze de sleutels overhandigt aan vicepresident Kamala Harris – neemt toe. Dat hoeft niet. De realiteit is dat de vervanging van Biden als de Democratische genomineerde, zo niet de waarnemend president, zou de Democraten een belangrijk voordeel bieden. Het zou hen de kans voor een echte reset bieden, maar weinig partijen krijgen die halverwege een falende verkiezingscampagne. De rampzalige richting die Biden zijn campagneteam afgelopen anderhalf jaar in liet gaan zouden ze hiermee kunnen verlaten.
Op de een of andere manier is al vergeten dat de Democraten de afgelopen acht jaar twee keer echt kunnen testen wat wel en niet werkt als het gaat om presidentsverkiezingen te winnen, en in het bijzonder verkiezingen tegen Donald Trump. De eerste test kwam in 2016, toen ze alleen maar zeiden hoe eng die ander wel niet was en weinig deden om progressieve kiezers voor zich te winnen behalve hen te vertellen dat ze geen andere keus hadden. Dit bleek een fiasco. De tweede keer, in 2020, toen ze het eens werden met progressieven om samen een vrij ambitieuze populistische agenda op te stellen, bleek een succes.
Bij beide resultaten speelden natuurlijk talloze factoren een rol, waaronder de impopulariteit van Trump en de afschuw en afmatting die zijn chaotische presidentschap had veroorzaakt. Maar zoals veel commentatoren toen en sindsdien opmerkten, stond Bidens poging, die afweek van Hillary Clintons lijn, om progressieven voor zich te winnen en de partij te verenigen centraal in een overwinning waarbij hij progressieve sceptici het zwijgen oplegde, progressieve en jonge kiezers enthousiasmeerde, grassrootsgroepen motiveerde om cruciale deur-tot-deur-campagnes uit te voeren en een brede kiezerscoalitie opbouwde. Dit alles redde zijn campagne van zijn eigen onverstandige beslissing om het langs de deuren te gaan te schrappen en van Trumps wanhopige geldkanon en vangnetuitbreiding die de in opspraak geraakte voormalige president in 2020 een verrassend sterke verkiezingsuitslag opleverde.
Maar ook al was dit nog maar vier jaar geleden – en ook al was het hun eigen winnende strategie – besloten Biden en zijn kamp op onverklaarbare wijze om de mislukte strategie van 2016, die Trump voor het eerst in het Witte Huis bracht, nog eens dunnetjes over te doen.
Biden heeft nog steeds geen beleidsprogramma, vermeldt tijdens publieke optredens of op zijn eigen website nauwelijks wat hij in zijn tweede termijn zal gaan doen en heeft het populaire beleid dat hij in zijn eerste termijn niet kon doorzetten, zoals gratis community college (openbare scholen voor middelbaar beroepsonderwijs, een beetje vergelijkbaar met ROC’s bij ons, red.) of het verlagen van de leeftijd waarop mensen Medicare (in de VS hebben alleen mensen van boven de 65 of jongeren met een handicap of ernstige nierziekte toegang tot dit medisch sociaalverzekeringsprogramma, red.) kunnen krijgen, schijnbaar opgegeven. In het licht van de door de bevolking geuite klachten over economische tegenspoed en de toenemende afkeuring van zijn presidentschap, weigerden de president en zijn naaste medewerkers de zorgen van de kiezers serieus te nemen. Ze deden hen af als mensen die het gewoon bij het verkeerde eind hadden en in plaats daarvan hielden ze vol dat de economie wél werkt en herhaalden ze Bidens prestaties.
De regering Biden en zijn campagneteam gingen al lang voor zijn afschuwelijke debatoptreden de verkeerde kant op.
Naar verluidt is dit allemaal een bewuste keuze van Biden en zijn adviseurs, die ervan overtuigd zijn dat simpelweg hameren op het gevaar van Trump en zijn bedreiging voor de democratie het enige is wat ze hoeven te doen om in november te winnen – ook al heeft deze aanpak ervoor gezorgd dat Biden in de peilingen Trump consequent achter zich laat. En dit ondanks de strafrechtelijke veroordeling van de voormalige president en de steeds krankzinnigere plannen van hem en zijn bondgenoten voor een repressieve tweede termijn. Zelfs nu de campagne in een crisis verkeert, is het enige plan van het Bidenteam voor een positieve uitslag de hoop dat goed economisch nieuws, zoals een renteverlaging van de Federal Reserve, in de herfst uit de lucht komt vallen.
Erger nog, waar Biden ervoor koos om publiekelijk een activistisch presidentschap uit te oefenen, deed hij dat om rechts voor zich proberen te winnen, met de 2016-achtige aanname dat links georiënteerde kiezers geen andere keuze hebben dan toch wel no matter what in grote getalen voor hem te kiezen.
Zijn twee belangrijkste beleidsprestaties dit jaar, waarvan iedereen heeft kunnen zien hoe de president hemel en aarde bewoog om ze over de streep te trekken, waren een Trump-achtige uitholling van asielrechten en 100 miljard dollar voor buitenlandse oorlogen, nadat hij lang geleden zijn gelofte van een ‘buitenlands beleid voor de middenklasse’ had laten varen. Geen van beide hielp hem Republikeinse kiezers voor zich te winnen en, als het gaat om de zeer impopulaire oorlog tegen Gaza, heeft het zijn partij verscheurd, en kost het hem waarschijnlijk de staat Michigan en de steun van een brede laag van anders betrouwbare Democratische kiezers in een verkiezing die hij al aan het verliezen is.
Biden van het stembiljet halen, zo niet van het presidentschap, zou de partij en zijn vervanger in staat stellen om dit alles om te keren.
Ze zouden kunnen doen wat Biden in 2020 had gedaan en een gedurfd programma uitbrengen, waarvan de afzonderlijke beleidsideeën herhaald zouden kunnen worden in toespraken, interviews en persberichten, op dezelfde manier waarop Trump in het debat van vorige week elke vraag voortdurend terugbracht naar zijn stokpaardje ‘migratie’.
In het ideale geval zou de nadruk liggen op hoe deze programma’s de levensonderhoudcrisis waar Amerikanen onder lijden zouden verlichten. Het werk van de Democraten is al grotendeels voor hen gedaan: ze zouden gewoon kunnen inzetten op de populaire ideeën die Biden na 2021 liet varen, zoals een minimumloon van 15 dollar (of hoger), gratis peuterspeelzalen invoeren in alle staten van de VS, subsidiëring van kinderopvang of zelfs de publieke ziekteverzekeringsoptie waarover hij stopte te praten zodra hij de verkiezingen won. Deze focus op de gewone basisbehoeften is precies wat de opvolger van Andrés Manuel López Obrador hielp om de Mexicaanse verkiezingen met een enorme overwinning te winnen en staat in schril contrast staat met de dovemanspraat van het Biden-kamp over het beschermen van de democratie.
Ze zouden ook kunnen beloven om een aantal populaire beleidsmaatregelen uit het pandemie-tijdperk die de president liet vervallen nieuw leven in te blazen, zoals de uitbreiding van Medicaid (een gezondheidsverzekeringprogramma voor Amerikanen met een laag inkomen/vermogen, red.), waarvan meer dan 24 miljoen Amerikanen nu zijn afgesneden. Het zou ook slim zijn om een groot, volkshuisvestingsprogramma te lanceren met nog iets gewaagds – misschien het soort nationaal huurplafond dat Bernie Sanders voorstelde in 2020 – omdat de torenhoge huisvestingskosten bij kiezers steeds prominenter worden in hun frustratie over de inflatie, en vooral een grote zorg zijn voor de jonge kiezers die Biden op dit moment laat stikken. Mocht Biden het presidentschap volledig neerleggen, zoals sommigen vragen, dan zou zijn opvolger zelfs nu uitvoeringsbevelen kunnen gebruiken om enige vooruitgang te boeken en te laten zien dat ze een dergelijk programma echt wil doorvoeren.
Misschien wel het meest prangende: ze zouden een drastische koerswijziging ten aanzien van Gaza kunnen beloven of daadwerkelijk uitvoeren. De vroege voorspelling van het Biden-kamp dat de oorlog en de onvoorwaardelijke steun van Biden zijn presidentschap een andere wending zouden geven, bleek catastrofaal verkeerd uit te pakken. Naast het feit dat de president een gehaat figuur is geworden bij een deel van de bevolking en het hem fysiek onmogelijk wordt gemaakt om campagne te voeren op universiteitscampussen, dreigt het conflict elk moment uit te monden in een rampzalige regionale oorlog die ook de Verenigde Staten kan meesleuren. De opvolger van Biden heeft nu de kans om de campagne van de partij voor 2024 van deze schande te zuiveren en een nieuw Midden-Oosten conflict te voorkomen – maar of dat lukt als Biden in functie blijft en Netanyahu’s roekeloosheid faciliteert, is een open vraag.
De regering Biden en zijn campagneteam gingen al lang voor zijn afschuwelijke debatoptreden de verkeerde kant op, en het zou een vergissing zijn als Democraten denken dat ze nu alleen maar de persoon aan de top hoeven te vervangen om te winnen. Het goede nieuws voor de partij is dat ze een bewezen model heeft om van Trump te winnen en nu een ideale kans heeft om het in praktijk te brengen en genoeg tijd heeft om dit te doen. Maar dat doen wat juist of strategisch verstandig is, was zelden iets waar de Democratische gevestigde orde in uitblonk.
Branko Marcetic is een vaste commentator van Jacobin US en de auteur van Yesterday’s Man: The Case Against Joe Biden.
Vertaling: Tina Hoenderdos
