Vijf maanden. Zo lang heeft Donald Trump erover gedaan om de Verenigde Staten in een nieuwe oorlog in het Midden-Oosten te verwikkelen, nadat hij iedereen had verteld dat hij ‘de chaos in het Midden-Oosten zou stoppen.’ Trump, die bij zijn inauguratie verkondigde dat hij herinnerd wilde worden als een ‘vredestichter’, kon niet eens een half jaar wachten om datgene te doen waarvan hij iedereen had verteld dat hij het niet zou doen. En waartegen hij zijn hele politieke imago had opgebouwd.
Maar Trumps grote avontuur in het Midden-Oosten zal waarschijnlijk nog slechter aflopen dan dat van George W. Bush. De stemming onder de Amerikaanse bevolking is totaal anders dan in 2003. En Trumps Witte Huis heeft niet eens een halfslachtige poging gedaan om dat zo te maken. Bush was enorm populair, met waarderingscijfers van in de zeventig à tachtig procent, toen hij besloot Irak binnen te vallen. Dankzij een goed georkestreerde propagandacampagne die een jaar duurde, steunde een grote meerderheid van de Amerikanen zijn oorlog en de leugens die eraan ten grondslag lagen.
Trump daarentegen doet het al zijn hele ambtstermijn met minder positieve dan negatieve waardering van kiezers en wordt steeds minder populair, terwijl zijn minimale poging om het publiek ervan te overtuigen dat Iran moest worden aangevallen, betekende dat het grootste deel van het land hier fel op tegen is. Zelfs de meerderheid van de Republikeinen en zijn eigen kiezers. Trumps afnemende populariteit kan helpen verklaren waarom hij besloot deze dwaze en illegale beslissing te nemen — oorlog is de oudste truc voor een kwakkelende leider die wanhopig op zoek is naar een populariteitsboost. Maar deze zet zal waarschijnlijk niet in zijn voordeel uitpakken, net zomin als de andere riskante politieke gokjes die hij heeft genomen om macht uit te stralen. Het meest recente voorbeeld: zijn besluit om troepen de Amerikaanse straten op te sturen om demonstranten in Los Angeles de kop in te drukken, wat spectaculair negatief terugsloeg op zijn politieke positie.
We staan nog maar aan het begin van wat een lange en destructieve spiraal zou kunnen worden. Niet Trump of zijn drie ondergeschikten die achter hem stonden toen hij deze beslissing op tv aankondigde, gaan deze oorlog uitvechten. Met deze onnozele, roekeloze beslissing gokken ze met de levens van meer dan 40.000 Amerikaanse soldaten verspreid over de regio, die nu het doelwit zullen zijn van eventuele represailles die volgen.
Afgaande op publieke verklaringen lijken Trump en zijn team te denken dat hun aanvallen op de Iraanse nucleaire installaties eenmalig zullen zijn — wat ze in Washington een ‘beperkte’ aanval noemen, geen volledige oorlog. Ze waarschuwden Iran deze aanval niet te vergelden en dat ze nog harder zullen worden getroffen als ze dat wel doen. Dat was het. Dossier gesloten.
Het probleem voor Trump is dat hij en het Amerikaanse buitenlandbeleid van het afgelopen jaar er juist alles aan deden om Iran ervan te weerhouden om op gematigde en beheerste manier terug te slaan. Iran wordt geleid door een repressief, theocratisch regime dat niet bepaald een voorbeeld is van een bewonderenswaardige regering. Maar het staat buiten kijf dat het op herhaaldelijke grote provocaties reageerde met wat in buitenlandse politiek ‘terughoudendheid’ wordt genoemd — dat wil zeggen, grootschalig geweld volgens ieders definitie van het woord, maar veel minder dan dat waarmee het te maken kreeg, en op manieren die waren bedoeld om te voorkomen dat er een nog grotere oorlog uitbreekt.
De Iraanse leiders deden dit omdat het in hun eigenbelang leek te zijn: een totale oorlog was het niet waard. Enerzijds om het voortbestaan van de Iraanse staat te behouden. Anderzijds omdat het leek alsof ergens in de pijplijn, levensvatbare gesprekken om weer toe te treden tot de Iraanse nucleaire deal die Trump in 2018 verscheurde, zouden moeten zitten.
Maar Iran haalde absoluut geen enkel voordeel uit deze aanpak. Israël reageerde op terughoudendheid met meer provocatie en Trump gebruikte de nucleaire onderhandelingen uiteindelijk als list om Iran te sussen voordat nog een Israëlische aanval plaatsvond — en nu ook nog eens een Amerikaanse. Dit alles terwijl de Iraanse regering vecht voor haar voortbestaan.
Terughoudendheid zou in deze situatie, zelfs in de beste omstandigheden, een enorme opgave zijn. Maar het zal er nu bijzonder onaantrekkelijk uitzien voor de Iraanse leiders, die wellicht zullen terugkijken op de relatief terughoudende keuzes die ze hebben gemaakt en concluderen dat deze hen tot dit rampzalige punt hebben gebracht. Ook zullen ze terugkijken op Trumps acties van de afgelopen weken, die het vertrouwen in Washington volledig hebben doen instorten en de Westerse oproepen om terug te keren naar de onderhandelingstafel weinig overtuigend maken.
Wat er hierna gebeurt, hangt af van hoe ze besluiten te reageren. Het is heel goed mogelijk dat de Iraanse leiders de minst destructieve van hun vele opties kiezen. Maar zelfs als ze dat doen, zijn we in een nieuwe, gevaarlijkere wereld beland.
De kans op een Amerikaans-Iraanse deal lijkt te zijn verkeken. Die kans is tot ontploffing gebracht samen met wat Trumps bommen vernietigden — en dat was niet het Iraanse nucleaire programma, zoals Israëlische en Amerikaanse functionarissen de volgende ochtend stilletjes toegaven. In plaats daarvan brachten Trumps aanvallen ons het slechtste van alle werelden: ze slaagden er niet in om het Iraanse uraniumverrijkingsprogramma significant te vertragen, maar overtuigden de Iraanse leiders er waarschijnlijk wel van dat ze geen andere keuze hebben dan daadwerkelijk een spurt te nemen richting een atoombom. Het gedrag van Trump en Israël geeft hen daartoe alle reden, precies zoals de Amerikaanse inlichtingendienst voorafgaand aan deze aanval waarschuwde.
Ondertussen was de non-proliferatie van kernwapens leuk zolang het duurde. Wie weet hoeveel regeringen dit nu hebben aanschouwd, de Russische inval in Oekraïne en de vernietiging van Libië en Irak, en tot de rationele maar alarmerende conclusie zijn gekomen dat tot de tanden toe bewapend zijn zoals Noord-Korea — een land dat bruut is gesanctioneerd en geïsoleerd, maar nooit is aangevallen sinds het begon met het opslaan en testen van massavernietigingswapens — een betere bescherming biedt dan de internationale wetten en normen die Israëlische en Amerikaanse functionarissen in de eenentwintigste eeuw aan flarden hebben gescheurd.
Aan de andere kant zou Iran net zo goed de meest destructieve optie kunnen kiezen en wraak nemen op de tienduizenden Amerikaanse soldaten wier leven Trump besloot te riskeren. Als dat zo is, dan zal Trump onmogelijk Amerikaanse slachtoffers accepteren zonder zijn eigen vergelding. En zelfs als hij daar niet toe geneigd zou zijn, zou hij onder onweerstaanbare druk komen te staan van zijn eigen adviseurs, de pers en de hele politieke klasse om zijn dreigement om nog harder terug te slaan waar te maken, waaronder een dreigement om de Iraanse Opperste Leider te vermoorden. Dit is het risico: dat Trumps ‘beperkte’ aanvallen een cyclus in gang zetten die eindigt met duizenden Amerikaanse gezinnen die hun kinderen in met vlaggen omwikkelde doodskisten terugkrijgen — om nog maar te zwijgen van de waarschijnlijk veel gruwelijker gevolgen voor de Iraanse bevolking.
Trump had geen enkele wettelijke bevoegdheid om dit te doen. De grondwet kan niet duidelijker zijn: het Congres begint oorlogen, niet een koningsfiguur die het land op eigen houtje in een conflict stort. Trump nam niet eens de moeite om te wijzen op de enige mogelijke juridische rechtvaardiging voor deze aanval, namelijk die van een onmiddellijke dreiging voor de Verenigde Staten. In plaats daarvan noemde Trump in zijn toespraak waarin hij de aanval aankondigde, veelzeggend genoeg alleen ‘het uitwissen van deze afschuwelijke dreiging voor Israël.’
Amerikanen beginnen zich wellicht af te vragen hoe het mogelijk is dat ze presidenten blijven kiezen om oorlogen te beëindigen en zich te richten op problemen in eigen land, maar steeds weer de oorlogen krijgen die ze niet wilden en die elke keer weer erger en gevaarlijker lijken te worden, uitgevochten ten behoeve van de belangen van een ander land. Het antwoord is een politiek systeem dat steeds meer is geïsoleerd van de wensen en belangen van de mensen die het moet dienen, en dat doordrenkt is van corruptie. Naast haar macht achter de schermen heeft de Israël First-lobby de afgelopen jaren tientallen miljoenen dollars in Amerikaanse verkiezingen gestoken om de uitslag in haar voordeel te beïnvloeden. Hiermee smoren ze zelfs het kleinste beetje politieke moed in Washington om de wensen van Israël op dit of welk ander gebied dan ook te trotseren.
Het andere antwoord is Trump, wiens acties de absurde bewering dat hij een anti-oorlogspresident is naar het rijk der fabelen zou moeten verwijzen. Dat Trump die bewering überhaupt kan doen, is te danken aan dom geluk, doordat hij in zijn eerste termijn ternauwernood een oorlog met Iran heeft weten te vermijden, die hij eigenlijk bijna was begonnen. In werkelijkheid, behalve wanneer hij ergens campagne voert, neigen Trump’s instincten altijd naar de kant die voor oorlog is. Hij steunde de oorlog in Irak voordat hij zich later realiseerde dat het meer politiek nut had om de oorlog af te kraken, steunde het omverwerpen van de Libische regering voordat hij meerdere keren van kant wisselde, en zijn eerste impuls toen Rusland Oekraïne binnenviel was dat de Verenigde Staten in een nucleaire patstelling met Moskou terecht zou komen. En hij was consequent vóór precies deze oorlog met Iran, totdat hij er dit jaar heel even tegen was.
En Trump kwam ermee weg dankzij zijn erbarmelijke oppositie. Na tien jaar van zijn politieke carrière heeft de Democratische Partij nog steeds niet ontdekt hoe ze zich niet als nóg oorlogszuchtiger dan Trump kan presenteren, waardoor hij zich steeds cynisch als vredeskandidaat kan voordoen en ze elke verkiezing de kaas van het brood kan eten.
Democratische leiders zoals Chuck Schumer spoorden Trump dit jaar actief aan om deze oorlog te beginnen en verspreidden de leugens die Israëlische functionarissen gebruikten om hem ertoe te manipuleren. Terwijl Trump zich opmaakte voor deze aanval, bleven de meeste prominente Democraten volledig en schaamteloos stil. Slechts enkele tientallen gekozen functionarissen van de partij ondertekenden een partij-overstijgende oproep voor een War Powers Resolution die hem had kunnen stoppen.
Dit en de bloedige chaos die erop volgt is Trumps oorlog, maar het is ook de oorlog van Washington. Het is de culminatie van twee decennia lang alles wat het Amerikaanse publiek haat aan het reilen en zeilen op Capitol Hill: Bush’ waanideeën over het opnieuw vormgeven van het Midden-Oosten in de jaren 2000, de door wapenfabrikanten gefinancierde lobby’s die geobsedeerd zijn door oorlog tegen Iran, een media die Trump heeft wijsgemaakt dat militaire aanvallen zijn weg naar eerwaardigheid zijn, en een kliek neoconservatieven die nooit zijn weggeweest na hun spectaculaire mislukking in Irak, maar die zich weer in Trumps gunsten hebben gewurmd, evenals in de gelederen van zijn politieke oppositie. Vele handen haalden deze trekker over.
Wat gebeurd is, is gebeurd, en de wereld moet nu haar best doen om de chaos die volgt te doorstaan tot we de andere kant bereiken. Gezien de afgelopen jaren, en met nog eens drieëneenhalf jaar presidentschap voor de boeg, is het moeilijk om een goed gevoel te hebben over wat ons daar te wachten staat.
Branko Marcetic is een redacteur van Jacobin en de auteur van Yesterday’s Man: The Case Against Joe Biden.
Vertaling: Myrte Brander
