De afgelopen dagen was er veel aandacht voor de regeringsleiders die Den Haag bezochten voor de NAVO-top. Maarliefst vijf vierkante kilometer werd afgezet. Wat is er precies met de dakloze mensen die daar al leefden gebeurd?
Tientallen dakloze mensen leefden rondom het World Forum, waar de NAVO-top gehouden werd, en in de Scheveningse Bosjes. Deze buitenslapers met een zware zorgvraag zijn daar weggehaald. Ook gezinnen en dakloze mensen die in een hotelopvang in de buurt zaten, moesten die opvang ook uit.
We zijn blij dat de gemeente die mensen die buiten sliepen niet in Groningen heeft gedumpt, of in gevangenissen. Er zijn genoeg voorbeelden van dit soort grote evenementen in het buitenland waarbij dakloze mensen gewoon in een busje worden gegooid en ergens gedropt.
Maar de Haagse daklozen zijn niet op straat terechtgekomen. Sterker nog: hun daklozenopvang was de afgelopen week ineens geregeld. Hoe zit dat?
Nu met de NAVO-top kon het plotseling wel. De mensen die noodgedwongen buiten slapen zijn opgevangen in het voormalig schoolgebouw waar ook de winteropvang is – in de zomer staat dit gebouw om onduidelijke redenen leeg. Het is wrang dat dit nu wél beschikbaar is tijdens zo’n prestige-evenement als de NAVO-top.
En de tientallen dakloze Haagse gezinnen uit het gebied?
Voor hen was er sowieso al geen normale opvang, dus zij zaten al op kosten van de overheid in hotels. Maar omdat er 8500 mensen naar de NAVO-top kwamen, moesten die hotelplekken in de buurt vrijkomen.
Dus Haagse gezinnen zonder woning, die in goedkope hotels zaten, moesten hun kamer uit om plaats te maken voor de entourage van de NAVO-top?
Zo zou je het kunnen zeggen ja. Wij weten niet precies waar ze allemaal heen zijn. Waarschijnlijk zijn ze verplaatst naar andere hotels buiten de stad.
Zijn er hier ook schoolgaande kinderen bij die nu noodgedwongen in een andere stad zitten?
Voor zover wij weten werd hun vervoer geregeld. Ook weet ik dat er genoeg Haagse basisscholen toch al dicht zijn vanwege de top – en dat een hotelkamer geen plek is voor kinderen.
Ook de mensen die anders buiten slapen, sliepen deze week dus binnen. Er werden nieuwe hotels en een zomeropvang ingezet. Hoe kijken jullie als Straat Consulaat naar deze situatie?
Wat deze NAVO-top blootlegt is dat de dakloosheidscrisis gigantisch is. Er gaat 380 miljoen euro per jaar naar gemeenten toe voor de aanpak dakloosheid. Veruit het meeste wordt geïnvesteerd in opvang (niet in woningen). Maar het is bewezen dat dit dakloosheid niet doet afnemen. En het kan veel efficiënter en goedkoper.
Wat gaat er dan zo omslachtig?
Om je een idee te geven: er zitten normaal zo veel dakloze mensen opgevangen in goedkope hotels in Den Haag, dat ze voor opvang ook naar dure hotels moeten uitwijken. Dat kost ontzettend veel geld. Voor eerstelijns noodopvang – bedoeld voor dringende gevallen – is een wachtlijst. Je hoort daar maximaal zes weken te zitten, maar mensen zitten daar soms twee jaar! Alles loopt vast. Ook voor de jongerenopvang is er een wachtlijst. Een opvangplek voor een jongere kost nu 6000 euro per maand. Als je had voorkomen dat die jongere dakloos werd, zat die nu misschien in een huurhuis, gedeeld met andere jongeren. Dus het bespaart én geen geld én geen plek. Er is een veel betere optie: investeren in woonoplossingen.
Kan de NAVO-top de gemeenten en het kabinet wakker schudden? Zou deze situatie ze helpen inzien dat het geld dat nu naar hotels gaat, beter naar (huur)huizen zou kunnen gaan?
De gemeente en het kabinet kennen het kostenplaatje al, maar afdelingen werken niet samen. In de gemeente wil de wethouder Wonen geen investering doen voor iets dat als zorg wordt gezien (en Zorg kan omgekeerd maar heel beperkt middelen vrijmaken). Landelijk gaat het precies zo.
Mona Keijzer (minister van Wonen) ziet dakloosheid niet als een woonprobleem. Ze was in december op het plenair Kamerdebat dakloosheid aanwezig en liet doorschemeren dat ze het maar tijdverspilling vond. Dakloosheid valt onder VWS (Volksgezondheid, Welzijn en Sport, red.), herhaalde ze.
Wiens taak ís ‘dakloosheid’?
Dakloosheid is een woonprobleem – één van woningtekort. Geen ‘zorg’post. Dit is de taak van het ministerie en de wethouders van wonen en de wooncorporaties.
Er ligt nu een nieuwe model-APV (algemene plaatselijke verordening, red.) van de Vereniging van Gemeenten klaar, waarin de gemeenten hun specifieke beleid, bijvoorbeeld omtrent buitenslapen, kunnen vormgeven.
Het beboeten van buitenslapen is absurd en werkt totaal niet. We zijn blij dat gemeenten als Leiden en Amsterdam dat inzien en die maatregel uit hun APV hebben geschrapt. Het is teleurstellend dat dit terechtgekomen is in de Model-APV van de Vereniging Nederlandse Gemeenten.
Boetes voor buitenslapen worden vaak pas geïnd op het moment dat dakloze mensen een huis hebben. Hierdoor komen zij vaak direct in financiële problemen en raken soms weer dakloos, zo wordt later toegelicht. Maar stoppen met beboeten is niet het enige dat er kan worden gedaan. Wat moeten gemeenten nog meer doen? En wat moet landelijk geregeld worden?
Housing first. Er zijn betaalbare huizen nodig. Laat het geld daar naartoe gaan. Eerst moet er geld gaan naar betaalbare woningen, dan pas de focus op daklozenopvang. Het is namelijk eerlijker én goedkoper. Wij hebben een nationaal actieplan dat hierop aanstuurt. Gemeenten en ministeries hebben dat gewoon ondertekend. Maar geld vrijmaken en partijen bij Wonen meekrijgen, lukt maar lastig. We blijven aanmodderen met zorgbudgetten.
Hoe is het deze week voor de dakloze mensen zelf?
De dakloze mensen moeten tijdens de NAVO-top verplicht een armband met QR-code dragen voor toegang tot de opvang. Wij vinden dit een heel heftig beeld: een teken dragen om te laten zien dat je recht hebt op bepaalde voorzieningen.
Een van opgevangen mensen, Frank, heeft zijn verhaal gedaan in NRC. Hij heeft een complexe zorgvraag. In het NRC-artikel zegt hij daarover ‘ik kan niet zo met andere mensen.’ Er was nooit een passende privé-plek voor hem. Nu krijgt hij ineens een eenpersoonskamer.
Wij zien: hij bloeit van de ene op de andere dag op. Hij is vrolijk, heeft humor, maakt een praatje. Als hij geen passend plekje heeft vervalt hij in zijn psychische klachten.
We maken ons best wel zorgen over wat er nu hierna gebeurt, als hij weer uit zijn eenpersoonskamer moet. Laat het voor Frank niet tijdelijk zijn, denk ik dan.’
Update donderdag 26-6-2025. Alle tijdelijke opvangplekken worden op zaterdag weer teruggedraaid.
Marthe van Bronkhorst is redacteur van Jacobin Nederland, schrijver, theatermaker en werkt als psycholoog in Amsterdam.
